Brontekst bekijken van Koelwagon

[[Bestand:164099-koelwagon-UA.jpg|650px‎|thumb|450px|right|<center>'' Koelwagen NS 26725 (type S-CHVP, serie NS 26701-26800) van Interfrigo op het goederenemplacement te Rotterdam Zuid. ''</center>]]
'''Koel wagon: ''' 
== Algemeen ==
Koelwagens werden gebruikt voor het transport bederfelijke producten die koel vervoerd moesten worden zoals vlees, vis, fruit en melkproducten. Ook bier werd middels koelwagens vervoerd wat een dankbaar thema voor de modelspoor fabrikanten is om bierwagens in allerlei kleuren en uitvoeringen uit te brengen. De eerste koelwagons hadden een laadvermogen van 15 ton. In deze koelwagens waren stangen in het laadruim geplaatst, waaraan middels vleeshaken het vlees opgehangen konden worden. De tot aan de 2e wereldoorlog gebouwde koelwagons waren aan de buitenkant wit geschilderd. De koelwagons van de Deutsche Reichsbahn (DR) werden vaak met teksten als “kühlwagen” beschilderd. Tijdens de 2e wereldoorlog werd een groot aantal nieuwe koelwagons gebouwd om het voedsel voor de duitse troepen te transporteren. In deze periode kregen veel van deze koelwagens, in plaats van de standaard witte kleur, een lichtgrijze kleur.  Koelwagens voor vis transport waren aan de buitenkant voorzien van de tekst “seefische”. Deze koelwagens mochten alleen voor het transport van vis gebruikt worden en hadden geen ventilatie omdat de vis volledig in het ijs verpakt moest blijven en er geen condensvorming mocht optreden.

== Ontwikkeling ==
In de jaren kort na de 1e wereldoorlog was er in Duitsland een schaarste aan vlees.
Er werd dan ook vleestransport uit Argentinië en Australië met gekoelde schepen naar de havens van Hamburg en Bremen vervoerd. Dit vlees moest gekoeld over het spoor het Duitse achterland bereiken. Daarvoor gaf de Deutsche Reichsbahn (DR) in 1922 een grote order aan de wagonfabiek in Wismar en Uerdingen, om 300 koelwagons te bouwen, welke in de periode 1923 tot 1925 in gebruik genomen werden. De wagons hadden een as-afstand van 6 meter en een lengte van 11300 cm of 11900 cm, waarvan de laatste waren uitgerust met een remmershuis. De isorlering bestond uit kurk en uit samengeperste turfplaten welke met waterbestendig papier werden afgeplakt en vervolgens tussen 2 houten wanden werden geplaatst. Daardoor ontstond een isoleringslaag van zo’n 12 cm voor de wanden en het dak, en een 10 cm dikke isoleerlaag voor de bodem van de wagon. Bij de eerste koelwagens waren de houten planken horizontaal over de lengte van de wagon bevestigd. Bij latere versies werden de planken verticaal geplaatst. De wagondeuren hadden een dusdanige constructie dat deze luchtdicht afgesloten konden worden zodat er geen warme lucht bij de lading kon komen. Het ijs wat werd gebruikt om de lading koel te houden, werd via luiken in het dak in de transportruimte geladen. De deuren konden daardoor gesloten blijven. <br/><br/>
De eerste serie koelwagens hadden geen ventilatie. Na 1925 kregen de koelwagens ventilatoren in de dakconstructie, variërend van 4 tot 8 ventilatoren. De ventilatie diende om het vocht van gesmolten ijs af te voeren zodat de lading niet nat werd. Door de luchtcirculatie werd temperatuur door de wagon verdeeld en koel gehouden. Daarmee kon een koeltemperatuur tussen de +4 °C tot -18 °C bereikt worden. Nadeel van dit type wagon is dat de temperatuur nogal kon fluctueren.
Alleen de koelwagons voor het vervoeren van vis kregen geen ventilatoren aangezien de vis volledig in het ijs verpakt lag. <br/><br/>
== Uitvoeringen ==
=== Koelwagen G, Gk, Gkw, Ggkhs ===
Dit zijn oudere koelwagens welke werden gebruikt voor verschillende doeleinden.
=== Koelwagen Gkhs, Tg === 
De koelwagens van het type Gkhs en Tg werden gebruikt voor het transport van vleesproducten.
=== Koelwagen Tn, Tno ===
Dit oudere type koelwagen werd voornamelijk gebruikt voor het vervoer van boter en melkproducten. Latere versies van de Tn en Tno werden voor koeling van uiteenlopende producten gebruikt.
=== Koelwagen Gkhhs ===
De koelwagon van het  type Gkhhs werd gebruikt voor het vervoer van zeevis en was daarom uitgevoerd zonder ventilatie. De wagons mochten alleen gebruikt worden voor vervoer van vis.
=== Koelwagen Tk, TTk, Tg, Tnhs ===
Deze koelwagens werden gebruikt voor het transport van vlees.
=== Koelwagen Tehs 50, Ichqrs ===
Vanaf 1953 werd een serie van 260 nieuwe koelwagens gebouwd van het type Tehs 50 (Ichqrs). Vanaf 1956 volgde een serie van 250 koelwagons van het type Tmehs 50, welke een groter laadvermogen hadden en waarbij een gladde metalen wand aan de buitenkant was toegepast. De binnenkant bestond uit een aluminiumwand. Deze wagons werden gekoeld met droogijs. 
=== Koelwagen Tnohs 50, Tnomhs 50 ===
Een serie wagons van het type Glmhs 50 werd omgebouwd tot koelwagens voor het transport van Bananen. In de periode 1955-1957 verschenen de eerste 175 wagons van het type Tnohs 50 (Ibblps 393). In 1958 en 1959 werden nog eens 476 wagons van het type Tnomhs 50 gebouwd welke een hoger laadvermogen hadden en waar de binnenwanden met Styropor bekleed werden. De wagons hadden een verwarming om het klimaat voor de bananen optimaal te behouden. Deze wagons hadden een bruine kleurstellingen en op de deuren was de tekst “Bananen” aangebracht in witte verf.
=== Koelwagen Ibbhs ===
Vanaf 1967 werden 250 stuks koelwagens van het type Ibbhs gebouwd. De binnenkant bestond uit met glasvezel versterkt kunststof wanden. Een 2e serie van 500 stuks kregen pneumatische lastgerelde remmen, welke de rembekrachtiging regelde op basis van het gewicht van de wagon. Hierdoor werden de wagons toegelaten voor een snelheid van 120 km/h. Vanaf 1966 werden tevens wagons van het type Ibblps en Glmms 61 gebouwd welke niet zo zeer koelwagens waren maar meer warmte temperend. Deze wagons werden gebruikt voor het vervoer van goederen die niet zo zeer gekoeld, maar meer tegen warmte beschermd behoren te worden zoals bijvoorbeeld chocolade.

=== Koelwagen Ibbehs ===
[[Bestand:Kuehlwagen Interfrigo.jpg|650px‎|thumb|300px|right|<center>''Moderne Interfrigo koelwagen type Ibbehs''</center>]]
De koelwagons van de firma Interfrigo, zijn koelwagons waarbij water of droog ijs als koelmiddel wordt gebruikt. De koeltemperatuur wordt geregeld via lucht-circulatie waarbij een temperatuur van +4 °C tot -18 °C bereikt wordt. De wagons worden meestal gebruikt voor transport van bier, vlees of vis. <br/><br/>
De koelwagon draagt de type aanduiding Ibbehs. Dit staat voor: 
*'''I''' = Koelwagon
*'''bb''' = met 2 assen en een laadoppervlak vanaf 27 m²
*'''e''' = met elektrisch aangedreven ventilatoren
*'''h''' = met sterke isolering
*'''s''' = voor „S”-verkeer toegelaten (vmax =100 km/h) 
ATP-markering:
ATP staat voor “Accord Transport Perissables” en betreft een internationale regeling voor het transport van bederfelijke goederen. De ATP-markering geeft aan welke type van koel ventilatoren gebruikt worden: 
*'''RRC''' = IJs bunkers en versterkte isolatie klasse C
== Bijzonderheden/Opmerkingen ==
Koelwagens van Interfrigo waren in de jaren '60 bij de Nederlandse Spoorwegen (NS) in dienst. Ze kwamen o.a. in IJmuiden voor vis, maar ook bij diverse koelbedrijven in de rest van het land. De wagons van de NS waren van het type Ibes. De laatste bestelling van dit type wagon volgde in 1966. Een aantal van deze wagens waren speciaal ingericht voor vleesvervoer. De wagons waren door hun kleine deuren ongeschikt voor belading met heftrucks. Daarom werden ze al snel buiten dienst genomen. In de begin jaren 90 werden er ook Interfrigo wagens verladen in de Eemshaven. Deze werden meestal gebruikt om pootaardappelen te vervoeren naar andere landen in Europa.

== Literatuur ==

== Externe verwijzingen ==
*
== Diverse afbeeldingen ==
<gallery caption=" " widths="220px" heights="140px" perrow="4">
Bestand:164098-Koelwagon-UA.jpg|<center>"Koelwagen 7523049 van Interfrigo op het goederenemplacement te Rotterdam Zuid.(11/09/1952)"</center>
Bestand:167049-beladen-UA.jpg|<center>"Het beladen van koelwagens van Interfrigo met melk te Dordrecht (13/01/1958)"</center>
Bestand:168412-beladen-UA.jpg|<center>"Het beladen van koelwagens van Interfrigo met vis in de haven van IJmuiden. (12/09/1959)"</center>
Bestand:803852-Koelwagon-NS-UA.jpg|<center>"Koelwagen nr. NS 26687 (serie NS 26601-26700, type S-CHVO, serie ) van Interfrigo.(01/01/1958 - 31/12/1963)"</center>
Bestand:168552-UA.jpg|<center>" Koelwagen NS 26676 (type S-CHVO, serie NS 26601-26700) van Interfrigo op het terrein van de wagenwerkplaats van de N.S. te Amersfoort (01/01/1955 - 31/12/1965)."</center>
Bestand:164490-UA.jpg|<center>"Koelwagen nr. NS 550001 van Interfrigo met polyester wagenbak te Utrecht (01/01/1965 - 31/01/1965)"</center>
Bestand:168455-UA.jpg|Koelwagens van Interfrigo bij de Stuwadoorsmaatschappij Müller-Progress in de Beatrixhaven te Rotterdam (1973). "</center>
Bestand:168369.jpg|<center>"Koelwagen nr. DB 524103 van Interfrigo op het terrein van de wagenwerkplaats van de N.S. te Amersfoort. "</center>
Bestand:Kuhl und Milchwagen in Stainach-Irdning.jpg|<center>"Koelwagon in Stainach-Irdning"</center>
Bestand:Koelwagon-blauw.jpg|<center>"Blauwe koelwagon van de franse spoorwegen"</center>
</gallery>
<br style="clear:both" />

== Modellen ==
{{Märklin-koelwagens-Ibbehs}}
{{Märklin-koelwagens-Ichqrs}}
{{Märklin-koelwagens-Tehs}}
----
[[Categorie:Wagens]]