Relais
Relais
Algemeen
Zie ook „schakelaar”, want een relais is eigenlijk een schakelaar zonder handel. Het relais kan dus niet met de hand worden omgezet maar door middel van een magneet of bijvoorbeeld een elektromagneet. Relais worden gebruikt wanneer men stroomkringen met een andere (gescheiden) stroomkring wil omschakelen. De reden kan zijn dat de stuurstroom veel zwakker is dan de stroom die moet worden geschakeld. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om met één schakelrail meerdere wissels om te zetten. Zonder relais zal de schakelrail kapot gaan door de stroom van meerdere wissel- of seinspoelen.
Mono- en bistabiel
Er zijn twee soorten relais: monostabiel en bistabiel. De eerste soort heeft één ruststand. Daar valt het ook steeds naar terug als de bekrachtiging weggenomen wordt. De tweede soort heeft twee stabiele standen. Deze relais worden met een korte impuls in de gewenste stand gezet en blijven daarin staan als de bekrachtiging weg wordt genomen.
Contacten
Bij een relais zijn er 3 soorten contacten:
- NO: normaal geopend
- NC: normaal gesloten
- wissel: NO + NC, met een gemeenschappelijk moedercontact
„Normaal” is wanneer het relais in de ruststand staat. Bij een NO contact wordt de schakelaar gesloten als het relais wordt bekrachtigd. Bij NC wordt de schakelaar juist geopend. De meeste relais zijn meerpolig. Dit betekent dat er meerdere schakelaars in het relais zijn ondergebracht.
Elektromagnetische relais
Deze soort relais wordt meestal bedoeld met de naam „relais”. Een elektromagnetisch relais wordt omgezet door de elektromagneet te bekrachtigen. Meestal is de stroom die is benodigd voor de elektromagneet kleiner dan de stroom die door de kontakten kan vloeien. Hiermee kan men dus veel grotere stromen in- en uitschakelen.
Opletten!: Als men met een electronische schakeling (met transistoren of FET's) een relais wil besturen, moet men op het volgende letten. De electromagneet van het relais is een spoel en geeft bij het uitschakelen een korte maar zeer hoge spanningspiek af. Hierdoor kan de electronica defect raken. Sluit dus nooit zomaar een relais aan op bijv. een digitale decoder. Gebruik een blusdiode (er zijn andere oplossingen) om de electronica te beschermen. Zie voor meer info over het schakelen van spoelen: electromagneten schakelen en wissels schakelen. Opmerking: een blusdiode is een gewone diode, in sperrichting aangesloten over de aansluitingen van een relais, meestal volstaat een type 1N4148.
Bekende relais
Monostabiel
| Merk en type | Spanning | Weerstand | Contacten | Opm. |
|---|---|---|---|---|
| Viessmann 5227 | 14-16V AC | 2 x 2 x maak | 2 relais in een behuizing |
Bistabiel
| Merk en type | Spanning | Weerstand | Contacten | Opm. |
|---|---|---|---|---|
| Märklin 7045 | 16V AC | 44Ω | 2 x maak | |
| Märklin 7244 | 16V AC | 4 x wissel | ||
| Märklin 7245 | 16V AC | 2 x maak, 1 x wissel | ||
| Märklin 8945 | 10V AC | 2 x maak, 1 x wissel | ||
| Roco 10019 | 14-16V AC/DC | 4 x wissel | met eindafschakeling | |
| Viessmann 5551 | 16V AC/DC | 715Ω | 4 x wissel | |
| Viessmann 5552 | 2 x 16V AC/DC | 715Ω | 2 x 2 x wissel | 2 relais in een behuizing |