Märklin transformatoren

Märklin transformatoren

Märklin transformatoren

Dit artikel gaat over Märklin transformatoren en schakelende voedingen. Het geeft een overzicht van de meest bekende Märklin transformatoren, rijtransformatoren en schakelende voedingen.

Vanaf ongeveer 1935 tot aan heden zijn er door Märklin transformatoren uitgebracht voor de modelspoorbaan. De meeste transformatoren geven een uitgangsspanning van 16 Volt wisselspanning. De diverse transformatoren zijn er in verschillende vermogens welke voor wisselspanning in VoltAmpere (VA) wordt weergegeven. Bij gelijkstroom wordt doorgaans het vermogen in Wattage (Watt) weergegeven. Hoe meer VA hoe meer vermogen, wat inhoudt dat er meer verbruikers zoals bijboorbeeld lampjes aangesloten kunnen worden, of men met meer treinen tegelijk kan rijden zonder dat dit tot haperingen of het automatisch uitschakelen van de transformator middels een automatische zekering plaats zal vinden.

Europese wet en regelgeving

Binnen Europa was de netspanning niet overal gelijk. In Engeland gebruikte men een netspanning van 240 Volt, terwijl in de meeste andere Europese landen een netspanning van 220 Volt gebruikt werd. Daardoor moest men steeds vaker opletten of apparatuur geschikt was om op het betreffende lichtnet aan te sluiten. Daarnaast was het lastig voor fabrikanten welke rekening moesten houden met de diverse afzetmarkten en apparatuur dienden aan te passen aan de eisen van het betreffende land.

Tussen 1998 en 2004 werd daarom na een Europees besluit, de spanning van het lichtnet binnen Europa geleidelijk naar 230 Volt gebracht. Nieuwe apparatuur werd hierop ontworpen, terwijl oude apparatuur een hogere spanning kreeg te verduren waardoor meer warmte werd geproduceerd en veelal een verkorting van de levensduur tot gevolg had. bron:wikipedia

In 2005 werd nieuwe wet en regelgeving van kracht die nog strengere eisen stelde aan transformatoren voor speelgoed. De 'oude', voor 220 V gewikkelde transformatoren voldoen daarmee niet meer aan deze veiligheidseisen. Hoofdreden voor deze nieuwe regelgeving is, dat wanneer bij (wisselstroom) transformatoren de uitgang van de transformator met de uitgang van een tweede transformator werd verbonden, er een gevaarlijke netspanning op de uitgetrokken stekker van de tweede transformator kon komen te staan.

De nieuwe transformatoren moeten daarom uitgerust zijn met een schakeling die voorkomt dat er een dergelijk hoge spanning op de pennen van de transformator kan komen te staan in een dergelijke situatie. Märklin heeft in die periode een ‘omruilactie’ gehad waarbij oude (m.n. de blauwe) transformatoren tegen een geringe vergoeding konden worden omgeruild voor transformatoren die aan de nieuwe veiligheidseisen voldoen.

Door 2 nieuwe Europese richtlijnen uit 2010 zal het aanbod van transformatoren voor Märklin modelspoorbanen weer een aangrijpende verandering ondergaan. Gevolg is dat Märklin overstapt op geschakelde voedingen (schaltnetzteil) voor zijn producten. Deze hebben veelal een DC spanning aan de secundaire zijde. De bekende analoge Märklin 6647 Transformator voldoet wel aan deze nieuwe richtlijnen en blijft dan ook onderdeel uitmaken van het Märklin assortiment weliswaar onder artikelnummer Märklin 66470 Transformator.

Oude transformatoren wel of niet gebruiken

Oude Märklin transformatoren zijn op zich nog steeds te gebruiken als analoge rijtransformator of als transformator voor de verlichting. Er zijn echter wel een aantal zaken waar je rekening mee moet houden m.b.t. veiligheid en gebruik.

• Controleer de bedrading en isolatie van de transformator goed alvorens deze aan te sluiten op het lichtnet. Indien de mantel van de bedrading scheurtjes vertoond als gevolg van uitdroging, of indien deze ergens schade vertoond, kun je de transformator beter niet meer gebruiken of dien je de betreffende bekabeling/netsnoer eerst te vervangen.
• De secundaire spanning van oude transformatoren is vaak groter als aangegeven. Dat kan op zich geen kwaad. Wel is bij oude analoge transformatoren de omschakelpuls die plaatsvindt als je de rijregelaar voorbij de nul drukt om de richting van de locomotief te wijzigen, schadelijk voor locomotieven die een decoder bezitten. De decoders kunnen in de praktijk niet tegen deze hoge pulsspanning die soms kan oplopen tot 33 Volt of meer. Indien je analoog wilt rijden en alleen locomotieven met een mechanisch relais hebt, zal je geen problemen ondervinden. De modernere locomotieven hebben echter vaak een digitale decoder die ook analoog bedrijf detecteert en waarmee je ook analoog kunt rijden. De decoders van deze locomotieven kunnen in de praktijk niet tegen de hoge piekspanning van de oude transformatoren die optreedt bij het omschakelen van de rijrichting.
• Veel oude transformatoren stammen uit de periode dat het lichtnet in Nederland nog 220 Volt netspanning bood. Deze transformatoren werken echter nog prima op de huidige 230 Volt netspanning, zullen echter wat eerder warm worden. Houdt daar dus rekening mee.
• Bij gebruik van meerdere transformatoren op de baan, dient men te zorgen dat deze in fase gezet worden om vonkvorming of beschadiging te voorkomen. Wees je er van bewust dat bij het in fase zetten van transformatoren, de spanning op de netstekker polen ook 230 Volt kunnen doorlaten als één van de stekkers uit het stopcontact wordt getrokken. Laat dus geen kinderen zonder toezicht bij de treinbaan en wees zelf ook alert bij het lostrekken van netstekkers. Beter is het om beide netstekkers op een contactdoos te zetten waar een aan/uit schakelaar op zit en alleen de netstekker van de contactdoos uit het stopcontact te trekken als de baan tijdelijk buiten gebruik is. Laatste heeft als voordeel dat men maar eenmalig hoeft uit te zoeken of de transformatoren in fase staan.

De meeste transformatoren hebben 2 uitgangen, één voor de baanstroom (B) en één met een constante wisselspanning van 16 Volt voor de lichtstroom (L) waarmee bijvoorbeeld lampjes en wisselaandrijvingen gevoed kunnen worden. De massa (0) is intern doorverbonden.

Verschillende typen transformatoren en rijregelaars

Kortweg zijn er 4 soorten transfomatoren te onderscheiden:

• Rijtransformatoren (transformator met rijregelaar)
• Lichttransformatoren
• Schakelende voedingen (schaltnetzteil)
• Speciale transformatoren (voor besturingsunits en boosters zoals b.v. de Central Station)

Veel transformatoren zijn een combinatie van een Rijtransformator en Lichttransformator. Pas op dat je beide zaken gescheiden houdt en niet de aansluitingingen voor baanstroom en lichtstroom met elkaar verbind. Een rijtransformator kan in sommige gevallen wel ingezet worden als enkel lichttransformator voor lampjes. Voordeel daarvan is dat de verlichting dan meteen dimbaar is middels de rijregelaar.

Transformator met rijregelaar

Märklin transformator met rijregelaar

Een transformator met rijregelaar is een analoge transformator waarmee een regelbare wisselspanning van tussen de 4-16 Volt geregeld kan worden voor het besturen van de treinen. Met de rijregelaar wordt de deze regelbare spanning op de rijstroom/baanstroomuitgang (B) van de transformator geregeld waardoor de locomotief harder of zachter zal rijden naarmate er meer of minder spanning op de uitgang wordt ingesteld met de rijregelknop. De baanstroomuitgang (B) wordt verbonden met de middenrail van de rails en de bruine/zwarte Massauitgang (0) wordt verbonden met de railstaven van de rails.

Veel regelbare transformatoren zijn ook voorzien van een constante wisselspannings uitgang van 16 Volt (L). Deze kan gebruikt worden voor het aansluiten/voeden van wisselaandrijvingen en baanverlichting (zoals lampjes etc.). De gele Lichtstroom uitgang (L) wordt verbonden met de gele aansluiting van de verlichting of wisselaandrijving, terwijl de bruine massa uitgang (0) wordt verbonden met de bruine draad van de verlichting of met de massaansluiting van een Märklin schakelkastje voor wisselaandrijvingen zoals de Märklin 7072, Märklin 7271. Märklin 7272, Märklin 72710 of Märklin 72720. De blauwe draden van de wisselaandrijving worden aangesloten op de achterkant van het schakelkastje.

Lichttransformator

Licht transformator

Een lichttransformator is een transformator met een constante uitgangsspannning (16 Volt wisselspanning). De transformator is voor het aansluiten van componenten die een constante voedingsspanning vereisen (zoals verlichting). De Lichttransformator heeft een gele aansluiting voor Lichtstroom (L) en een bruine aansluiting voor Massa (0). De massa aansluiting mag eventueel verbonden worden met de massa aansluiting van een andere transformator mits deze in fase gezet worden om vonkvorming of beschadiging te voorkomen.

Schakelende voeding

Märklin schakelende voeding(schaltnetzteil)

De nieuwe startsets zijn niet meer voorzien van normale transformatoren, maar van schakelende voedingen (schaltnetzteil).
Dit zijn een soort adapters, waarbij de uitgangsspanning van de schakelende voeding een DC-spanning is (gelijkspanning). De schakelende voedingen zijn er in diverse uitvoeringen met meer of minder vermogen.

Tabel Märklin Licht en Regel Transformatoren

Märklin Art.nr.	Type	Kleur	Vermogen	Ingangsspanning (Primair)	Uitgangsspanning 0-B	Uitgangsspanning 0-L	Aansluitingen	Opmerking
Märklin 13464	Transformator	Zwart	50 VA	220V (~) 50 Hz	20 VAC (~)	20 VAC (~)		Uit 1937 (geen omschakelpuls voor wisselen rijrichting)
Märklin 13470 B	Transformator	Zwart	50 VA	220V (~) 50 Hz	00: 6-15 VAC (~) 0: 11-20 VAC(~)	17 VAC(~)		Uit 1937 (geen omschakelpuls voor wisselen rijrichting)
Märklin 260	Transformator met rijregelaar	Blauw	10 VA	220V (~) 50 Hz	7-16 VAC (~)	16 VAC (~)		Uit 1947/1948 (geen omschakelpuls voor wisselen rijrichting)
Märklin 270A	Transformator met rijregelaar	Zwart	25 VA	220V (~) 50 Hz	7-16 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 278A	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	8-16 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 279	Transformator met rijregelaar	Blauw	15 VA	220V (~) 50 Hz	6-13 VAC (~)	18 VAC (~)		Uit 1952 (drukknop in rijregelaar voor omschakelen rijrichting)
Märklin 280A	Transformator met rijregelaar	Blauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	8-16 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6002	Transformator (Licht trafo)	Wit/Zwart	52 VA	230V (~) 50/60 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6005	Transformator (Licht trafo)	Wit/Zwart	60 VA	230V (~) 50/60 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6013	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	8-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6017	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6077	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6113	Transformator met rijregelaar	Blauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	8-16 VAC (~)	16 VAC (~)		Vanaf 1956 (was voorheen 280A)
Märklin 6117	Transformator met rijregelaar	Blauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6173	Transformator met rijregelaar	Blauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	6,5-13 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6177	Transformator met rijregelaar	Blauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6210	Transformator (Licht trafo)	Blauw	50 VA	220V (~) 50 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6211	Transformator (Licht trafo)	Blauw	50 VA	220V (~) 50 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6373	Transformator (Licht trafo)	Blauw	36 VA	220V (~) 50 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6401	Transformator met rijregelaar (Primex)	Oranje	10 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/23 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6402	Transformator met rijregelaar (Primex)	Oranje	30 VA	220V (~) 50 Hz	6-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6413	Transformator met rijregelaar	Blauw	10 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/23 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6473	Transformator met rijregelaar	Blauw	10 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/23 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6499	Transformator met rijregelaar (Primex)	Grijs	10 VA	220V (~) 50 Hz	0-13 VAC (~)	NVT		-
Märklin 6510	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6511	Transformator met rijregelaar	Blauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6611	Transformator (Licht trafo)	Lichtblauw	40 VA	220V (~) 50 Hz	NVT	16 VAC (~)		-
Märklin 6631	Transformator met rijregelaar	Lichtblauw	30 VA	220V (~) 50 Hz	4-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6647	Transformator met rijregelaar	Wit	32 VA	230V (~) 50/60 Hz	4-16 / 24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 6671	Transformator met rijregelaar	Lichtblauw	16 VA	220V (~) 50 Hz	4-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 37540	Transformator met rijregelaar	Lichtblauw	10 VA	220V (~) 50 Hz	7-16/24 VAC (~)	16 VAC (~)		-
Märklin 60032	Transformator	Grijs	32 VA	230V (~) 50/60 Hz	16 V AC (~)	NVT		-
Märklin 60052	Transformator	Grijs	60 VA	230V (~) 50/60 Hz	16 VAC (~)	NVT		-
Märklin 60061	Schakelende voeding	Grijs	60 VA	230V (~) 50/60 Hz	19 VDC	NVT		Voor CS2 (Märklin 60213, 60214, 60215)
Märklin 60101	Schakelende voeding	Grijs	100 VA	230V (~) 50/60 Hz	19 V DC	NVT		Voor CS2 (Märklin 60215 en booster 60174)
Märklin 66181	Schakelende voeding	Zwart	18 VA	230V (~) 50/60 Hz	18 V DC	NVT		-
Märklin 66191	Schakelende voeding	Grijs	18 VA	230V (~) 50 Hz	18 V DC	NVT		-
Märklin 66201	Schakelende voeding	Zwart	18 VA	230V (~) 50 Hz	18 V DC	NVT		-
Märklin 66361	Schakelende voeding	Zwart	36 VA	230V (~) 50/60 Hz	18 V DC	NVT		-
Märklin 66470	Transformator met rijregelaar	Wit	32 VA	230V (~) 50/60 Hz	4-16 / 24 VAC (~)	16 VAC (~)		-

Bronnen, referenties en/of voetnoten

Verwijzingen (links)

Intern

• Transformator
• Märklin aansluitschema's

---