Märklin transformatoren
Märklin transformatoren
Dit artikel gaat over Märklin transformatoren en schakelende voedingen. Het geeft een overzicht van de meest bekende Märklin transformatoren, rijtransformatoren en schakelende voedingen.
Vanaf ongeveer 1935 tot aan heden zijn er door Märklin transformatoren uitgebracht voor de modelspoorbaan. De meeste transformatoren geven een uitgangsspanning van 16 Volt wisselspanning. De diverse transformatoren zijn er in verschillende vermogens welke voor wisselspanning in VoltAmpere (VA) wordt weergegeven. Bij gelijkstroom wordt doorgaans het vermogen in Wattage (Watt) weergegeven. Hoe meer VA hoe meer vermogen, wat inhoudt dat er meer verbruikers zoals bijboorbeeld lampjes aangesloten kunnen worden, of men met meer treinen tegelijk kan rijden zonder dat dit tot haperingen of het automatisch uitschakelen van de transformator middels een automatische zekering plaats zal vinden.
Europese wet en regelgeving
Binnen Europa was de netspanning niet overal gelijk. In Engeland gebruikte men een netspanning van 240 Volt, terwijl in de meeste andere Europese landen een netspanning van 220 Volt gebruikt werd. Daardoor moest men steeds vaker opletten of apparatuur geschikt was om op het betreffende lichtnet aan te sluiten. Daarnaast was het lastig voor fabrikanten welke rekening moesten houden met de diverse afzetmarkten en apparatuur dienden aan te passen aan de eisen van het betreffende land.
Tussen 1998 en 2004 werd daarom na een Europees besluit, de spanning van het lichtnet binnen Europa geleidelijk naar 230 Volt gebracht. Nieuwe apparatuur werd hierop ontworpen, terwijl oude apparatuur een hogere spanning kreeg te verduren waardoor meer warmte werd geproduceerd en veelal een verkorting van de levensduur tot gevolg had. bron:wikipedia [1]
In 2005 werd nieuwe wet en regelgeving van kracht die nog strengere eisen stelde aan transformatoren voor speelgoed. De 'oude', voor 220 V gewikkelde transformatoren voldoen daarmee niet meer aan deze veiligheidseisen. Hoofdreden voor deze nieuwe regelgeving is, dat wanneer bij (wisselstroom) transformatoren de uitgang van de transformator met de uitgang van een tweede transformator werd verbonden, er een gevaarlijke netspanning op de uitgetrokken stekker van de tweede transformator kon komen te staan.
De nieuwe transformatoren moeten daarom uitgerust zijn met een schakeling die voorkomt dat er een dergelijk hoge spanning op de pennen van de transformator kan komen te staan in een dergelijke situatie. Märklin heeft in die periode een ‘omruilactie’ gehad waarbij oude (m.n. de blauwe) transformatoren tegen een geringe vergoeding konden worden omgeruild voor transformatoren die aan de nieuwe veiligheidseisen voldoen.
Door 2 nieuwe Europese richtlijnen uit 2010 zal het aanbod van transformatoren voor Märklin modelspoorbanen weer een aangrijpende verandering ondergaan. Gevolg is dat Märklin overstapt op geschakelde voedingen (schaltnetzteil) voor zijn producten. Deze hebben veelal een DC spanning aan de secundaire zijde. De bekende analoge Märklin 6647 Transformator voldoet wel aan deze nieuwe richtlijnen en blijft dan ook onderdeel uitmaken van het Märklin assortiment weliswaar onder artikelnummer Märklin 66470 Transformator.
Oude transformatoren wel of niet gebruiken
Oude Märklin transformatoren zijn op zich nog steeds te gebruiken als analoge rijtransformator of als transformator voor de verlichting. Er zijn echter wel een aantal zaken waar je rekening mee moet houden m.b.t. veiligheid en gebruik.
- Controleer de bedrading en isolatie van de transformator goed alvorens deze aan te sluiten op het lichtnet. Indien de mantel van de bedrading scheurtjes vertoond als gevolg van uitdroging, of indien deze ergens schade vertoond, kun je de transformator beter niet meer gebruiken of dien je de betreffende bekabeling/netsnoer eerst te vervangen.
- De secundaire spanning van oude transformatoren is vaak groter als aangegeven. Dat kan op zich geen kwaad. Wel is bij oude analoge transformatoren de omschakelpuls die plaatsvindt als je de rijregelaar voorbij de nul drukt om de richting van de locomotief te wijzigen, schadelijk voor locomotieven die een decoder bezitten. De decoders kunnen in de praktijk niet tegen deze hoge pulsspanning die soms kan oplopen tot 33 Volt of meer. Indien je analoog wilt rijden en alleen locomotieven met een mechanisch relais hebt, zal je geen problemen ondervinden. De modernere locomotieven hebben echter vaak een digitale decoder die ook analoog bedrijf detecteert en waarmee je ook analoog kunt rijden. De decoders van deze locomotieven kunnen in de praktijk niet tegen de hoge piekspanning van de oude transformatoren die optreedt bij het omschakelen van de rijrichting.
- Veel oude transformatoren stammen uit de periode dat het lichtnet in Nederland nog 220 Volt netspanning bood. Deze transformatoren werken echter nog prima op de huidige 230 Volt netspanning, zullen echter wat eerder warm worden. Houdt daar dus rekening mee.
- Bij gebruik van meerdere transformatoren op de baan, dient men te zorgen dat deze in fase gezet worden om vonkvorming of beschadiging te voorkomen. Wees je er van bewust dat bij het in fase zetten van transformatoren, de spanning op de netstekker polen ook 230 Volt kunnen doorlaten als één van de stekkers uit het stopcontact wordt getrokken. Laat dus geen kinderen zonder toezicht bij de treinbaan en wees zelf ook alert bij het lostrekken van netstekkers. Beter is het om beide netstekkers op een contactdoos te zetten waar een aan/uit schakelaar op zit en alleen de netstekker van de contactdoos uit het stopcontact te trekken als de baan tijdelijk buiten gebruik is. Laatste heeft als voordeel dat men maar eenmalig hoeft uit te zoeken of de transformatoren in fase staan.
De meeste transformatoren hebben 2 uitgangen, één voor de baanstroom (B) en één met een constante wisselspanning van 16 Volt voor de lichtstroom (L) waarmee bijvoorbeeld lampjes en wisselaandrijvingen gevoed kunnen worden. De massa (0) is intern doorverbonden.
Verschillende typen transformatoren en rijregelaars
Kortweg zijn er 4 soorten transfomatoren te onderscheiden:
- Rijtransformatoren (transformator met rijregelaar)
- Lichttransformatoren
- Schakelende voedingen (schaltnetzteil)
- Speciale transformatoren (voor besturingsunits en boosters zoals b.v. de Central Station)
Veel transfomatoren zijn een combinatie van een Rijtransformator en Lichttransformator. Pas op dat je beide zaken gescheiden houdt en niet de aansluitingingen voor baanstroom en lichtstroom met elkaar verbind. Een rijtransformator kan in sommige gevallen wel ingezet worden als enkel lichttransformator voor lampjes. Voordeel daarvan is dat de verlichting dan meteen dimbaar is middels de rijregelaar.
Transformator met rijregelaar
Een transformator met rijregelaar is een analoge transformator waarmee een regelbare wisselspanning van tussen de 4-16 Volt geregeld kan worden voor het besturen van de treinen. Met de rijregelaar wordt de deze regelbare spanning op de rijstroom/baanstroomuitgang (B) van de transformator geregeld waardoor de locomotief harder of zachter zal rijden naarmate er meer of minder spanning op de uitgang wordt ingesteld met de rijregelknop. De baanstroomuitgang (B) wordt verbonden met de middenrail van de rails en de bruine/zwarte Massauitgang (0) wordt verbonden met de railstaven van de rails.
Veel regelbare transformatoren zijn ook voorzien van een constante wisselspannings uitgang van 16 Volt (L). Deze kan gebruikt worden voor het aansluiten/voeden van wisselaandrijvingen en baanverlichting (zoals lampjes etc.). De gele Lichtstroom uitgang (L) wordt verbonden met de gele aansluiting van de verlichting of wisselaandrijving, terwijl de bruine massa uitgang (0) wordt verbonden met de bruine draad van de verlichting of met de massaansluiting van een Märklin schakelkastje voor wisselaandrijvingen zoals de Märklin 7072, Märklin 7271. Märklin 7272, Märklin 72710 of Märklin 72720. De blauwe draden van de wisselaandrijving worden aangesloten op de achterkant van het schakelkastje.
Lichttransformator
Een lichttransformator is een transformator met een constante uitgangsspannning (16 Volt wisselspanning). De transformator is voor het aansluiten van componenten die een constante voedingsspanning vereisen (zoals verlichting). De Lichttransformator heeft een gele aansluiting voor Lichtstroom (L) en een bruine aansluiting voor Massa (0). De massa aansluiting mag eventueel verbonden worden met de massa aansluiting van een andere transformator mits deze in fase gezet worden om vonkvorming of beschadiging te voorkomen.
Schakelende voeding
De nieuwe startsets zijn niet meer voorzien van normale transformatoren, maar van schakelende voedingen (schaltnetzteil).
Dit zijn een soort adapters, waarbij de uitgangsspanning van de schakelende voeding een DC-spanning is (gelijkspanning).
De schakelende voedingen zijn er in diverse uitvoeringen met meer of minder vermogen.
Tabel Märklin Licht en Regel Transformatoren
| Märklin Art.nr. | Type | Kleur | Vermogen | Ingangsspanning (Primair) | Uitgangsspanning 0-B | Uitgangsspanning 0-L | Aansluitingen | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Märklin 270A | Transformator met rijregelaar | Zwart | 25 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16 VAC (~) | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 278A | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 8-16 VAC (~) | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 280A | Transformator met rijregelaar | Blauw | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 8-16 VAC (~) | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6002 | Transformator (Licht trafo) | Wit/Zwart | 52 VA | 230V (~) 50/60 Hz | NVT | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6005 | Transformator (Licht trafo) | Wit/Zwart | 60 VA | 230V (~) 50/60 Hz | NVT | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6013 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 8-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6017 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6077 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6117 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6173 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 6,5-13 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6177 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6210 | Transformator (Licht trafo) | Blauw | 50 VA | 220V (~) 50 Hz | NVT | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6211 | Transformator (Licht trafo) | Blauw | 50 VA | 220V (~) 50 Hz | NVT | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6373 | Transformator (Licht trafo) | Blauw | 36 VA | 220V (~) 50 Hz | NVT | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6401 | Transformator met rijregelaar (Primex) | Oranje | 10 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/23 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6402 | Transformator met rijregelaar (Primex) | Oranje | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 6-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6413 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 10 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/23 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6473 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 10 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/23 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6499 | Transformator met rijregelaar (Primex) | Grijs | 10 VA | 220V (~) 50 Hz | 0-13 VAC (~) | NVT |  |
- |
| Märklin 6510 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6511 | Transformator met rijregelaar | Blauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6611 | Transformator (Licht trafo) | Lichtblauw | 40 VA | 220V (~) 50 Hz | NVT | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6631 | Transformator met rijregelaar | Lichtblauw | 30 VA | 220V (~) 50 Hz | 4-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) |  |
- |
| Märklin 6647 | Transformator met rijregelaar | Wit | 32 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 4-16 / 24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 6671 | Transformator met rijregelaar | Lichtblauw | 16 VA | 220V (~) 50 Hz | 4-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 37540 | Transformator met rijregelaar | Lichtblauw | 10 VA | 220V (~) 50 Hz | 7-16/24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
| Märklin 60032 | Transformator | Grijs | 32 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 16 V AC (~) | NVT |  |
- |
| Märklin 60052 | Transformator | Grijs | 60 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 16 VAC (~) | NVT | |
- |
| Märklin 60061 | Schakelende voeding | Grijs | 60 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 19 VDC | NVT |  |
Voor CS2 (Märklin 60213, 60214, 60215) |
| Märklin 60101 | Schakelende voeding | Grijs | 100 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 19 V DC | NVT | |
Voor CS2 (Märklin 60214 en 60215 en booster 60174) |
| Märklin 66181 | Schakelende voeding | Zwart | 18 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 18 V DC | NVT | |
- |
| Märklin 66191 | Schakelende voeding | Grijs | 18 VA | 230V (~) 50 Hz | 18 V DC | NVT | |
- |
| Märklin 66201 | Schakelende voeding | Grijs | 18 VA | 230V (~) 50 Hz | 18 V DC | NVT | |
- |
| Märklin 66361 | Schakelende voeding | Zwart | 36 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 18 V DC | NVT | |
- |
| Märklin 66470 | Transformator met rijregelaar | Wit | 32 VA | 230V (~) 50/60 Hz | 4-16 / 24 VAC (~) | 16 VAC (~) | |
- |
Bronnen, referenties en/of voetnoten |
Verwijzingen (links)
Intern
Extern