3rail en 2rail assen
2-rail en 3-rail Wielen/assen
Bij H0 spoor kennen we 2 systemen, namelijk 2-rail en 3-rail systemen. Van oudsher wordt dit door modelspoor hobbyisten vaak respectievelijk gelijkstroom (DC) systemen en wisselstroom (AC) systemen genoemd. Dit artikel gaat over 2-rail en 3-rail assen (en dus niet over gelijkstroom assen of wisselstroom assen).
Verschil tussen 2-rail en 3-rail assen
Een locomotief of een wagon wordt vaak voor meerdere stroomsystemen aangeboden. Locomotieven zijn veelal voorzien van Multi-protocol decoders, wat inhoudt dat ze zowel op Motorola protocol (Märklin) als DCC-systemen reageren.
Toch dien je rekening te houden met een aantal eigenschappen van locomotieven en wagons bij inzet op 2-rail of op 3-rail banen, aangezien er verschillende normen voor spoorbreedte en spoorstaafhoogte worden gehanteerd. Daarnaast is er verschil tussen 2-rail wielstellen en 3-rail wielstellen.
Bij 2-rail wielstellen zijn de beide wielflenzen ten opzichte van elkaar elektrisch geïsoleerd terwijl bij 3-rail wielstellen de beide flenzen met elkaar in contact zijn gebracht en dus elektrisch met elkaar verbonden. De reden is dat bij 2-rail rails de spoorstaven niet met elkaar verbonden mogen raken omdat er dan kortsluiting op zal treden. Bij 3-rail systemen vormen beide spoorstaven de massa en zijn met elkaar verbonden, de stroom wordt hier van de puntcontacten afgenomen.
Kort samengevat : bij een 3-rail wielstel is alles geleidend, dus de wielen op de as zijn dus niet ten opzichte van elkaar geïsoleerd. Bij een 2-rail wielstel is 1 wiel op de as geïsoleerd van de rest. Dus als je een 3-rail wielstel op een gelijkspanningsbaan zet krijg je kortsluiting omdat dan de +spoorstaaf verbonden wordt met de -spoorstaaf. Bij Märklin zijn allebei de spoorstaven – en is de middengeleider +.
Verschil in normen
Nu kun je een 2-rail wagon wel inzetten op een 3-rail baan, maar er zijn wel een aantal zaken waar je rekening mee dient te houden.
De belangrijkste zijn:
- De afstand van de wielflenzen (norm) is verschillend van 2-rail en 3-rail
- De flenshoogte en dikte verschilt meestal
- Als je massa detectie toepast, werkt het niet lekker als je 2-rail wielstellen gebruikt
Eigenschappen 2-rail as:
- een 2-rail as, is veelal voorzien van een kunststof ringetje tussen de as en het wiel aan één kant. De wielflenzen zijn dan ook geïsoleerd ten opzichte van elkaar.
- wielflenzen voor het 2-rail systeem zijn 1,2 mm hoog.
- Flens afstand 2-rail = 14.2-14.4 mm tussen beide flenzen
Eigenschappen 3-rail as:
- een 3-rail as is kent geen isolatie en beide wielflenzen staan dan ook in contact met elkaar
- wielflenzen voor het 3-rail systeem zijn 1,35 mm hoog
- Flens afstand Märklin = 13.9 - 14.1 mm tussen beide flenzen
De flens afstand tussen de flenzen laat zich over het algemeen eenvoudig aanpassen doordat de meeste wielen iets verstelbaar zijn en middels een wielpers de flensafstand valt aan te passen.
De flenshoogte/dikte en de loopvlakbreedte van 3-rail wielen wijken echter tevens af t.o.v. die van 2-rail wielen. Door de lagere flenzen van 2-rail, rijden 2 rail assen vaak niet goed over 3 rail sporen.
Bij wagons is het vrij eenvoudig om de wielen te vervangen door wielen die geschikt zijn voor het systeem waarop men de wagon wil inzetten. De kosten voor nieuwe wielen zijn hier te overzien. Voor locomotieven is dat vaak een ander verhaal, daar is het simpelweg vaak niet mogelijk, of wordt een dure ingreep.
Problemen die men kan ondervinden bij inzet van 2-rail wielen op Märklin 3-rail systemen:
- Een 3-rail wiel rijdt bij Märklin met de flens over het hartstuk van een wissel en niet met het loopvlak. Een 2-rail wiel rijdt met het loopvlak door het hartstuk en zakt in de punt weg. Het wagonnetje met een 2-rail wiel maakt dus een hobbelende beweging bij het passeren van de wissel.
- Bij 3-rail loks heeft het wiel nog massa afname in het wissel als hij op de flens rijdt.
Er ligt n.l. een massastrip in de kunststofgeleiding van een wissel.
Belangrijkste om te onthouden is dat wielstellen, die niet aan de Märklin normen voldoen, niet goed op Märklin rails rijden.