Stappenplan maken voor ombouw Märklin-loks: verschil tussen versies

Huidige versie van 13 dec 2019 om 17:02

Stappenplan voor de ombouw van Märklin-loks

Stappenplan voor de ombouw van Märklin-loks
IN BEWERKING VT601 -2019-12-11

Algemeen

Tekst bij foto

Naar aanleiding van veelvuldige vragen over het ombouwen van (Märklin-)loks, en de daarom volgende discussies, een wiki-artikel waarin de verschillende stappen op een rij zijngezet. Dit is geen panklaar (plud&play) recept, maar vergt ook nog zelf wat onderzoek van de ombouwer. Daar waar beschikbaar wordt verwezen naar artikelen uit deze wiki.

Identificeer de motor

Märklin heeft in de loop der tijd diverse typen motoren ingebouwd. Hierdoor zul je zelf moet nagaan welke ombouwset voor de ombouw geschikt is. We kennen (in hoofdliijnen) de:

LFCM / Märklin Grote Schijf Collector Motor (LFCM)
SFCM / Märklin Kleine Schijf Collector Motor (SFCM)
DCM / Märklin Drum Collector Motor (DCM)
Märklin C-Sinus Motor
Märklin Compact-Sinus Motor
Märklin SoftDrive Sinus Motor
Middenmotor DC- of Midden Motor
Faaulhaber of Klokanker Motor

- ...............
De LFCM is het oudste model en werd veelal toegepast in loks ontwikkeld tot de jaren 60, daarna kwam de SFCM. Beide motoren zijn te herkennen aan de ronde koolborstels, waarvan er een van koper en de andere van koolstof is.
De DCM is gebruikt vanaf begin jaren 70 en vinden we nog regelmatig is nieuwe loks.
Vanaf globaal 2000 zijn de Sinus, Soft-sinus en middenmotor in zwang gekomen. Welke motor is toegepast zul je uit de bij de lok horende documentatie moeten afleiden of is de achterhalen door de lok open te schroeven.

Keuze van de ombouwset

Afhankelijk van het gevonden motortype kan een bijpassende ombouwset worden gevonden. Van belang hierbij is dat bij LFCM-motoren sosm aanpassingen nodig zijn aan het motorschild en dat soms bepaals moet worden welk anker 97- of 8 tanden) nodig is. Hiervoor raadpleeg je de handleiding van de ombowset en eventueel deze wiki.

Voor de LFCM-motor kies je set 60944
Voor de SFCM-motor kies je set 60943
Voor de DCM-motor kies je set 60941 of | 60760
Voor de standaard DC- of Middenmotor hoeft geen ombouwset worden gebruikt, omdat deze motor al geschikt is voor de hudige decodermodellen.
Voor de Sinus-motoren en Kolkankermotoren licht de situatie wat complexer. Dit gaat te ver voor dit stappenplan.

Keuze van het juiste protocol

Voor het rijden op de modelbaan zijn momenteel 3 protocollen bij Märklin in gebruik. t.w.:

MFX
Motorola
DCC

Het Motorola protocol is het oudste systeem van Märklin en in gebruik sinds ongeveer 1984.
Er zijn hiervan twee typen, waarbij het ype MM1 (ook wel Motorola oud) nog geen extra functies ondersteund en ook niet de rijrichting van de lok kan onthouden.
Het type MM2, geïntroduceerd bij de introductie van de Märklin 6021, kan tot 4 extra functies aan en onthoudt wel de ingestelde rijrichting.
Voor meer info zie de wiki pagina Protocol loc Decoders.

Het DCC-protocol wordt algemeen gebruikt bij zg. tweerail-systemen en door Märklin steeds meer toegevoegd aan hun (duurdere) modellen.
Het DCC-protocol heeft momenteel ruimte tot 9999 adressen en 28 functies.

Het MFX-protocol is geintroduceerd bij de introductie van Märklin Systems en de Central Station 1 en Mobile Station (I).
Dit protocol maakt gebruik van actieve terugmelding van de lok naar de daarvoor geschikte centrale(s).
Het protocol kan momenteel tot 31 functies aan en biedt ook de mogelijkheid om vanuit een virtuele cabine i.c.m. de CS2/CS3 te rijden.

Keuze van de juiste decoder

Het kiezen van de juiste decoder heeft vooral te maken met de gewenste functionaliteit. Zonder hier een uitspraak te doen over welk merk het meest geschikt is, is veel belangrijker je af te vragen wat moet de coder kunnen.

De primaire keuze is het feit of een gewone lokdecoder of een geluidsdecoder gewenst is.
De volgende keuze heeft te maken met gewenste eigenschappen (multiprotocol, aantal decoder stappen, instelbaarheid van CV's, enz.)
Märklin zelf biedt voor het ombouwen momenteel een 4-tal gewone lokdecoders en 3 geluidsdecoders.
Hiervoor wordt verwezen naar de wiki-pagina's.

Dragerprint / Connectors

Om de decoder te verbinden met de lok, zijn er verschillende mogelijkheden. De MOROP/NMRA hebben hiervoor verschillende normen opgesteld, waardoor het gemakkelijjer is om decoders snel uit te wisselen.

Voor het 3-rail systeem zijn de volgende verbindingsmogelijkheden het meest courant:

bedraad
NEM 652 (8-polig)
NEM 660 (21MtC)
NEM 658 (Plux8/16/22)

Voor meer informatie wordt verwezen naar de betreffende wiki pagina NEM connectoren en kabelkleuren

Opm1: Bij de bedrade decoders wordt veelal gebruik gemaakt van gestandaardiseerde draadkleuren. Hierbij wijkt Märklin vaak af van de NEM/NMRA-norm. Let daar dus op.

Opm2: Bij de NEM 660 worden niet in alle gevallen de Aux 3 en Aux 4 aangeboden als versterkte uitgangen. Hiermee is de belastbaarheid heel beperkt. Let ook hier op wat je met Aux 3 en AUX 4 wilt doen.

Diverse fabrikanten brengen adapterprinten op de markt, waarmee het gemakkelijker is om de decoder uitwisselbaar te maken.

Decoder Mapping / Functie-uitgangen

Tegenwoordig hebben decoders niet alleen diverse functie-mogelijkheden, maar beschikken ook over fysieke aansluitpunten.
Standaard zijn aansluitingen voor Licht Voor en Licht Achter beschikbaar.
Verder zijn de aansluitingen AUX1 t/m AUX4 vrij standaard.
Er zijn overigens wel decoders met meer AUX-poorten.

Met behulp van het zogenaamde decoder mappen kunnen de Aux-poorten aan bepaalde F1-toetsen worden toegewezen. Dit gebeurt via het programmeerprogramma van de betreffende decoder.
(Het is vaak niet mogelijk te programmeren van verschillende merken decoders met een programma van een ander merk.)

Aanpassen verlichting

De meeste moderne loks beschikken over lampjes of LED's voor de front- en sluitseinen. daar hoeft in principe meestal niet aan aangepast te worden, tenzij je ofwel LEDs wilt in plaats van lampjes of sluitseinen en cabineverliching wilt toevoegen.

Bij de oudere Märklin-loks zien we vaak dat de lampjes flikkeren bij digitaal bedrijf. Dit komt doordat de massa van het lampje verbonden is met de lokmassa.
Dit kan worden aangepast door de massa van het lampje te verbinden met de lokmassa.
Voor meer informatie zie het artikel Flikkervrije Verlichting

Bij het vervangen van lampjes door LEDs is het van belang dat deze voorzien zijn van een geschikte voorschakelweerstand om de stroom te beperken tot 2 mA of 20mA.

Soms is het mogelijk als reserveonderdeel of bij particulieren printje te kopen als vervanging van de bestaande verlichting.

Geluid

Veel nieuwere loks beschikken over geluiden. Bij de ombouw is dit vaak ook een wens.
Over de kwaliteit (echtheid) van de geluiden verschillen de inzichten zodanig dat het verstandig is hier vooraf een keuze te maken.
Een te hoog volume kan vaak via aanpassen van de CV-waarden worden bereikt. Harder zetten kan maar met mate of soms geheel niet.

Belang van goede massa

Omdat voor een correcte werking van de decoder en daarmee de lok het van belang is dat er steeds goed contact met de rails en de middenleider is, is een goede verbinding van de lok met de middensleper en de railsstaven essentieel. Voor de middenleider is dit vaak geen groot probleem, maar een sleper vervangen kan geen kwaad. Zeker wanneer dit al een oudere is en de chroomlaag aan de onderzijde deels afgesleten is. Zie ookMärklin Sleper Vervangen
Een andere component bij de stroomafname is de massaverbinding tussen lokchassis en de wielstellen. Ook hier kunnen verbeteringen worden dooregvoerd. Zie daarvoor de wikipagina Massa Contact Verbeteren

Belang van schone motor

Uiteraard werkt de beste decoder niet goed wanneer de motor en de tandwielen vuil en versleten zijn. De eerste test zou daarom moeten zijn of de lok in niet-omgebouwde toestand lekker loopt. Als dit niet zo is, helpt een ombouw niet en zal dit eerst verholpen moeten worden. Zie voor het reinigen het artikel Märklin Motor en Drijfwerk Reinigen
Sommige mensen bouwen kogellagers in om een motor beter te laten presteren. Een goed gesmeerde motor en goede tandwieloverbrenging is meestal voldoende. Het inbouwen van kogellagers vergt overigens best enige vaardigheid en geschikt gereedschap. Voor meer info: Märklin Motoren met Rollagers en Märklin 37803 - V200 met kogellagers en mSD sounddecoder als ombouwvoorbeeld.

Benodigdheden

De benodigde materialen zijn:

Als eerste hebben we natuurlijk een lok (geschikt voor 3-rail. (We zitten tenslotte op het 3railforum))
Een nieuwe decoder
Indien van toepassing: de passende ombouwset
Indien gewenst: de adapterplatine voor de NEM-connector (bijv 8 polig, 21mTC, enz)
Geduld

Benodigde gereedschappen zijn:

Een paar schroevendraaiers, kniptangetjes, pincet, kleine tangetjes, enz. (Wat de meesten wel in huis hebben)..
Een soldeerbout (niet te groot 15-25W is genoeg) met een fijne (schone) punt
Soldeer (harskern) bijv. Printsoldeer
Decoder aansluitdraden (dit zijn de dunste die te koop zijn, bij voorkeur in de juiste (d.w.z. gebruikte kleuren van de decoder)
Een geschikte werkplek
Een 9V-batterij of 9-12V gelijkspanning voeding

Aan de slag

Tekst bij foto

Bij het ombouwen gaan we ervan uit dat we alle materialen en gereedschappen bij de hand hebben, en kunnen we aan de slag.

Test als eerste de werking van de lok (op een testbaantje of een rollenbank)
Als de lok goed rijdt, dan kunnen we de kap proberen te verwijderen (Raadpleeg de handleiding !!!)
Vervolgens kijken we eerst wat waar is aangesloten (Maak een schets of wat foto's)
Daarna kunnen we de bedrading lossolderen (of knippen), de rijrichtingschakelaar of bestaande decoder verwijderen
Vervolgens bouwen de we motor uit. Vaak moet het draaistel uitgenomen worden.
Reinig daarna alle onderdelen die teruggeplaatst moeten worden of niet afgenomen zijn. Vooral de tandwielen en loopvlakken van de wielen.
Bouw de nieuwe motor-onderdelen volgens de handleiding in.
Plaats ook de nieuwe (meegeleverde) koolborstels. (Let op de correcte plaatsing)
Controleer de werking van de motor met bijv. een 9Volt batterij. (Dus ALLEEN de motor)
Indien oke, ga rustig verder. Indien niet ga terug en herstel het probleem.
Bouw vervolgens de nieuwe decoder in.
Vervang eventueel de oude 16V lampjes door 22V types of LED's en ontkoppel tegelijk de lamp-massa van het chassis.
Test de lok op het testbaantje of de rollenbank (adres default: zie handleiding decoder)
Stel desgewenst de andere CV-waarden / adres / parameters in
Monteer het geheel en klaar.

Tijd voor een applausje !!

Kom je er niet uit

Kom je er niet uit, durf het het nog niet aan: VRAAG HULP (op locatie).
Ga bijvoorbeeld naar een van de vele stamtafels of vraag een medeforumlid.
Uiteraard kun je ook tercht bij een lokale club.

Verwijzingen (links)

Intern

Extern

^{Bronnen, Referenties en/of Voetnoten}

@@ Regel 64: / Regel 64: @@
 Hiervoor wordt verwezen naar de [[Overzicht Motor Ombouwsets en Loc-decoders | wiki-pagina's]].
-=== WORDT VERVOLGD ===
+=== Dragerprint / Connectors ===
-- Dragerprint
+Om de decoder te verbinden met de lok, zijn er verschillende mogelijkheden.
-- Verlichting ombouw (waarom potentiaalvrij belangrijk is, LED + weerstandberekening, printjes)
+De MOROP/NMRA hebben hiervoor verschillende normen opgesteld, waardoor het gemakkelijjer is om decoders snel uit te wisselen.
-- Geluid
-- Belang van goede massa
-- Belang van schone motor
-- Kogellagers
-- Functie-uitgangen (versterkt)
-- Hoe testen van de motor
-- Hoe adres programmeren
-- Bijzonderheden van MFX
-- Mogelijkheden voor Sinusmotoren
-- Hulp bij stamtafels
+Voor het 3-rail systeem zijn de volgende verbindingsmogelijkheden het meest courant:
+* bedraad
+* NEM 652 (8-polig)
+* NEM 660 (21MtC)
+* NEM 658 (Plux8/16/22)
+Voor meer informatie wordt verwezen naar de betreffende wiki pagina [[NEM connectoren en kabelkleuren]]
+<br style="clear:both" />
+'''Opm1:''' Bij de bedrade decoders wordt veelal gebruik gemaakt van gestandaardiseerde draadkleuren. Hierbij wijkt Märklin vaak af van de NEM/NMRA-norm. '''Let daar dus op'''.
+<br style="clear:both" />
+'''Opm2:''' Bij de NEM 660 worden niet in alle gevallen de Aux 3 en Aux 4 aangeboden als versterkte uitgangen. Hiermee is de belastbaarheid heel beperkt. Let ook hier op wat je met Aux 3 en AUX 4 wilt doen.
+<br style="clear:both" />
+Diverse fabrikanten brengen adapterprinten op de markt, waarmee het gemakkelijker is om de decoder uitwisselbaar te maken.<br style="clear:both" />
+=== Decoder Mapping / Functie-uitgangen ===
+Tegenwoordig hebben decoders niet alleen diverse functie-mogelijkheden, maar beschikken ook over fysieke aansluitpunten.<br style="clear:both" />
+Standaard zijn aansluitingen voor Licht Voor en Licht Achter beschikbaar.<br style="clear:both" />
+Verder zijn de aansluitingen AUX1 t/m AUX4 vrij standaard.<br style="clear:both" />
+Er zijn overigens wel decoders met meer AUX-poorten.<br style="clear:both" />
+Met behulp van het zogenaamde decoder mappen kunnen de Aux-poorten aan bepaalde F1-toetsen worden toegewezen. Dit gebeurt via het programmeerprogramma van de betreffende decoder.<br style="clear:both" /> (Het is vaak niet mogelijk te  programmeren van verschillende merken decoders met een programma van een ander merk.)<br style="clear:both" />
+=== Aanpassen verlichting ===
+De meeste moderne loks beschikken over lampjes of LED's voor de front- en sluitseinen. daar hoeft in principe meestal niet aan aangepast te worden, tenzij je ofwel LEDs wilt in plaats van lampjes of sluitseinen en cabineverliching wilt toevoegen.
+Bij de oudere Märklin-loks zien we vaak dat de lampjes flikkeren bij digitaal bedrijf. Dit komt doordat de massa van het lampje verbonden is met de lokmassa.<br style="clear:both" />
+Dit kan worden aangepast door de massa van het lampje te verbinden met de lokmassa.<br style="clear:both" />
+Voor meer informatie zie het artikel [[Flikkervrije Verlichting]]<br style="clear:both" />
+Bij het vervangen van lampjes door LEDs is het van belang dat deze voorzien zijn van een geschikte voorschakelweerstand om de stroom te beperken tot 2 mA of 20mA. <br style="clear:both" />
+Soms is het mogelijk als reserveonderdeel of bij particulieren printje te kopen als vervanging van de bestaande verlichting.<br style="clear:both" />
+=== Geluid ===
+Veel nieuwere loks beschikken over geluiden. Bij de ombouw is dit vaak ook een wens.<br style="clear:both" />
+Over de kwaliteit (echtheid) van de geluiden verschillen de inzichten zodanig dat het verstandig is hier vooraf een keuze te maken.<br style="clear:both" />
+Een te hoog volume kan vaak via aanpassen van de CV-waarden worden bereikt. Harder zetten kan maar met mate of soms geheel niet.
+=== Belang van goede massa ===
+Omdat voor een correcte werking van de decoder en daarmee de lok het van belang is dat er steeds goed contact met de rails en de middenleider is, is een goede verbinding van de lok met de middensleper en de railsstaven essentieel. Voor de middenleider is dit vaak geen groot probleem, maar een sleper vervangen kan geen kwaad. Zeker wanneer dit al een oudere is en de chroomlaag aan de onderzijde deels afgesleten is.  Zie ook[[Märklin Sleper Vervangen]]
+<br style="clear:both" />
+Een andere component bij de stroomafname is de massaverbinding tussen lokchassis en de wielstellen. Ook hier kunnen verbeteringen worden dooregvoerd. Zie daarvoor de wikipagina [[Massa Contact Verbeteren]]
+=== Belang van schone motor ===
+Uiteraard werkt de beste decoder niet goed wanneer de motor en de tandwielen vuil en versleten zijn. De eerste test zou daarom moeten zijn of de lok in niet-omgebouwde toestand lekker loopt. Als dit niet zo is, helpt een ombouw niet en zal dit eerst verholpen moeten worden.
+Zie voor het reinigen het artikel [[Märklin Motor en Drijfwerk Reinigen]]
+<br style="clear:both" />
+Sommige mensen bouwen kogellagers in om een motor beter te laten presteren. Een goed gesmeerde motor en goede tandwieloverbrenging is meestal voldoende. Het inbouwen van kogellagers vergt overigens best enige vaardigheid en geschikt gereedschap. Voor meer info: [[Märklin Motoren met Rollagers]] en [[Märklin 37803 - V200 met kogellagers en mSD sounddecoder]] als ombouwvoorbeeld.
 <!-- Laat onderstaande “<br style="clear:both" />” ongemoeid. -->
 <br style="clear:both" />
 == Benodigdheden ==
 <!-- Toelichting : Geef hieronder een opsomming van de benodigde materialen, door ze te vermelden achter een *. -->
 De benodigde materialen zijn:
-* ..
+* Als eerste hebben we natuurlijk een lok (geschikt voor 3-rail. (We zitten tenslotte op het 3railforum))
-*..
+* Een nieuwe decoder
-*..
+* Indien van toepassing: de passende ombouwset
+* Indien gewenst: de adapterplatine voor de NEM-connector (bijv 8 polig, 21mTC, enz)
+* Geduld
 <!-- Toelichting : Geef hieronder een opsomming van de benodigde gereedschappen, door ze te vermelden achter een *. -->
 Benodigde gereedschappen zijn:
-*..
+* Een paar schroevendraaiers, kniptangetjes, pincet, kleine tangetjes, enz. (Wat de meesten wel in huis hebben)..
-*..
+* Een soldeerbout (niet te groot 15-25W is genoeg) met een fijne (schone) punt
+* Soldeer (harskern) bijv. Printsoldeer
+* Decoder aansluitdraden (dit zijn de dunste die te koop zijn, bij voorkeur in de juiste (d.w.z. gebruikte kleuren van de decoder)
+* Een geschikte werkplek
+* Een 9V-batterij of 9-12V gelijkspanning voeding
 <!-- Laat onderstaande “<br style="clear:both" />” ongemoeid. -->
 <br style="clear:both" />
-== Bouwbeschrijving ==
+== Aan de slag ==
 [[Bestand:GearsNew.png|thumb|350px|right|<center>''' Tekst bij foto '''</center>]]
 <!-- Geef hieronder een duidelijke bouwbeschrijving hoe een en ander is gerealiseerd, zodat een ander dit als handleiding kan gebruiken om het zelf te gaan doen of naar eigen inzicht delen ervan kan gaan gebruiken . Indien je veel afbeeldingen ter verduideling wilt plaatsen, kopieer dan de [[Bestand:GearsNew.png|thumb|350px|right|<center>''' Tekst bij foto '''</center>]] regel steeds en vervang GearsNew.png door de naam van de afbeelding die je in het 2e tabblad upload, vervang de “Tekst bij foto” voor een passende tekst bij de foto. Geef vervolgens op de volgende regel(s) een beschrijving die een uitleg bij de foto geeft en kader de alinea eventueel af middels vier streepjes ---- (geeft een lijn ter afbakening) gevolgd door  <br style="clear:both" /> die de lege tekstruimte opvult.(zie volgende kader)-->
+Bij het ombouwen gaan we ervan uit dat we alle materialen en gereedschappen bij de hand hebben, en kunnen we aan de slag.
+* Test als eerste de werking van de lok (op een testbaantje of een rollenbank)
+* Als de lok goed rijdt, dan kunnen we de kap proberen te verwijderen (Raadpleeg de handleiding !!!)
+* Vervolgens kijken we eerst wat waar is aangesloten (Maak een schets of wat foto's)
+* Daarna kunnen we de bedrading lossolderen (of knippen), de rijrichtingschakelaar of bestaande decoder verwijderen
+* Vervolgens bouwen de we motor uit. Vaak moet het draaistel uitgenomen worden.
+* Reinig daarna alle onderdelen die teruggeplaatst moeten worden of niet afgenomen zijn. Vooral de tandwielen en loopvlakken van de wielen.
+* Bouw de nieuwe motor-onderdelen volgens de handleiding in.
+* Plaats ook de nieuwe (meegeleverde) koolborstels. (Let op de correcte plaatsing)
+* Controleer de werking van de motor met bijv. een 9Volt batterij. (Dus ALLEEN de motor)
+* Indien oke, ga rustig verder. Indien niet ga terug en herstel het probleem.
+* Bouw vervolgens de nieuwe decoder in.
+* Vervang eventueel de oude 16V lampjes door 22V types of LED's en ontkoppel tegelijk de lamp-massa van het chassis.
+* Test de lok op het testbaantje of de rollenbank (adres default: zie handleiding decoder)
+* Stel desgewenst de andere CV-waarden / adres / parameters in
+* Monteer het geheel en klaar.
+Tijd voor een applausje !!
+== Kom je er niet uit ==
+Kom je er niet uit, durf het het nog niet aan: '''VRAAG HULP''' (op locatie).
+<br style="clear:both" />
-<!-- Laat onderstaande “<br style="clear:both" />” ongemoeid. -->
+Ga bijvoorbeeld naar een van de vele stamtafels of vraag een medeforumlid.
 <br style="clear:both" />
-----
+Uiteraard kun je ook tercht bij een lokale club.
-[[Bestand:GearsNew.png|thumb|350px|right|<center>''' Tekst bij foto '''</center>]]
-Vervang deze tekst door een beschrijving / uitleg behorend bij de afbeelding.
 <!-- Laat onderstaande “<br style="clear:both" />” ongemoeid. -->
@@ Regel 114: / Regel 176: @@
 <!-- Instructies Verwijzingen (links) -->
 <!-- Indien je wilt verwijzen naar een ander artikel op deze wiki, kun je deze achter de * opnemen bij de alinea Intern door de betreffende pagina-naam tussen dubbele blokhaken te zetten. [[pagina-naam waar je naar wilt verwijzen]]. Bij een verwijzing naar een forumtopic of externe website kun je deze opnemen achter de * bij de alinea Extern door de url van het topic of de externe website tussen enkele blokhaken te zetten. Dus bijvoorbeeld: [http://forum.3rail.nl/index.php?topic=6092.0] geeft een verwijzing naar het topic algemene gebruiksovereenkomst van het 3railforum. -->
 == Verwijzingen (links) ==
 === Intern ===