Märklin Z Demontage van locomotieven

Demonteren van locomotieven

Bij onderhoudswerkzaamheden zoals het vervangen van koolborstels, ontvetten van tandwielen, vervangen van lampjes etc. en tevens bij het digitaliseren van Z-spoor locomotieven zal het nodig zijn om het betreffende model eerst te demonteren. Dit artikel beschrijft van een aantal Märklin Z modellen, hoe deze te openen/demonteren en waar op te letten als men deze werkzaamheden gaat uitvoeren.

Voor alle onderhoud, reparaties en controles aan alle Märklin Z modellen is een goed oog en een vaste hand een vereiste. Een hoop geduld is ook handig om te hebben. Begin er niet aan als je niet zeker van jezelf bent. Het is allemaal erg fijn spul, en je raakt maar zo een schroefje of wat anders kwijt.

Benodigde Materialen

Hoofdloupe (niet noodzakelijk, wel handig)
Fijne schroevedraaier 2mm
Schoon werkblad, bij voorkeur met randen (dienblad of zo)
Fijne bankschroef of klem om het model te fixeren.
Fijn tangetje (bek 1 à 2 mm breed), bij voorkeur met lange punt.
Pincet
Teflon olie (High Tech Modellbahnen art nr 5981)
schoonmaakmateriaal, ontvetter
Ultrasoon reiniger (niet noodzakelijk, wel handig)

Stoomlock (voorbeeld US stoomlock uit de set 81461)

Het op de rails plaatsen van US-stoomlocomotief met tender "Mikado" van de Amerikaanse spoorwegmaatschappij Chicago, Burlington & Quincy

Het model op de foto's is aangepast aan digitaal rijden. Hiertoe is in de tender de decoder geplaatst, en lopen de draden van de tender naar de loc. De tender is hiermee vast aan de loc bevestigd. In de normale uitvoering is dit niet het geval.

US-stoomlocomotief met tender op de rails

Let op de drijfstangen. Deze zijn abusievelijk niet in lijn. Bij het assembleren moeten deze wel in de juiste positie worden teruggeplaatst.

Demontage

Op de bovenzijde van de lok zit een schroef. Door deze los te draaien komt de behuizing vrij van het chassis. (1)

Leg de loc op de kop. (2)
Schroef voorzichtig de bodemplaat los. (3)
Na het verwijderen van de bodemplaat kunnen de voorste en achterste wielparen verwijderd worden. (4)

Alle wielen en tandwielen liggen los in de behuizing. Pas goed op dat ze er niet uit vallen. Gebeurt dit wel zorg er dan voor dat:

de wielen op de goede plaats worden teruggelegd
de drijfstangen goed liggen
de wielcontacten op de juiste manier aanliggen op de binnenzijde van de wielen.

Dit is een hels karwij, vooral omdat je op de vierkante milimeter werkt en je minimaal drie handen nodig hebt.

Het openen van de tandwielkast van US-stoomlocomotief met tender Mikado
1 De behuizing is verwijderd
2 De onderzijde, bodemplaat nog aanwezig
3 de beschermplaat is verwijderd
4 Hier zijn ook de wielstellen voor en achter verwijderd

Reinigen/Ontvetten

Maak het geheel van tandwielen schoon met de ontvetter. Indien aanwezig kan de untrasoon gebruikt worden.
Na het schoonmaken weer in de olie zetten.
Door een reparateur is mij teflonolie aanbevolen, onder andere verkrijgbaar van z-hightech.de.

Montage

Alles weer terugplaatsen, bodemplaat weer terugschroeven en behuizing er weer bovenop zetten.

E-loc (Voorbeeld BR 103 van de DB art.nr. 8854)

Electrische locomotief van BR (Baureihe) 103 van de Deutsche Bundesbahn (DB)

Ook deze loc is aangepast aan digitaal rijden. Hier is de printplaat aan de bovenzijde van het chassis aangebracht. Links van de print (2) is de schroef te zien waarmee de loc overgeschakeld kan worden naar bovenleiding. Deze schroef kan door een gat in de behuizing van buitenaf worden bediend.

Het uit elkaar halen van een eloc begint met het lichten van de behuizing. Deze kan aan de zijde met een schroevedraaier iets geopend worden, en iets omhoog geschoven. Daarna de andere zijde op dezelfde manier, en de behuizing kan worden afgenomen. (1, 2)

Leg dan de loc op de zij (3). Het draaipunt van de bogie zit geborgd met een stalen pen. Deze kan er met een zeer dunne schroevedraaier of een speld uitgeduwd worden. Laat de bogie uit het chassis vallen, en zorg daarbij de de bogie rechtovereind, op z'n wieltjes blijft (4). Bij sommige modellen zit het bovenste tandwiel los en kan eruit vallen. Dit wordt daarmee voorkomen.

Indien mogelijk het bovenste tandwiel verwijderen. Als dit niet als vanzelf gaat, gewoon laten zitten. De enige reden is dat het niet zoek mag raken.

Zet de bogie op z'n kop. Met een kleine schroevedraaier kan de bodemplaat losgeschoeft worden. De nieuwere modellen hebben geen schroef, maar een klikverbinding, die met een schroevedraaier geopend en uit elkaar getrokken moet worden.

Aan de andere zijde zit de bogie vast gehaakt met twee haakjes. Open de zijde van de schroef en schuif de bodemplaat naar de andere kant. Dat is maar een paar tienden van milimeters. Wees héél voorzichtig met de koppelhaak. Deze komt door deze manoeuvre los te liggen. Met een klein stootje wipt die van z'n pin, waarbij de veer kan wegschieten. Dat veertje is, indien weggeschoten, zo goed als onvindbaar.

Als de bodemplaat open is (5), liggen de wieltjes los, De andere tandwielen zitten met asjes vast. Indien gewenst kunnen deze asje verwijderd worden (gewoon eruit trekken), waardoor ook deze tandwielen loskomen.

Op foto 6 is de bogie zo goed als gedemonteerd, de koppelhaak en het beruchte veertje liggen er naast. Ook de schroef van de bodemplaat is te zien.

Foto 7 toont het chassis zonder de bogie. Het wormwiel dat het centrale tandwiel aandrijft is duidelijk te zien.

Het monteren gaat in omgekeerde volgorde. Hierbij is van belang dat de wielcontacten voordat de wieltjes geplaatst worden toegeknepen met een pincet of een zeer fijne tang. Foute montage is op dit punt te zien op foto 5: De wielcontacten zitten links aan de de verkeerde zijde van de wielflens.

Het terugzetten van de koppeling is nog het lastigst. Let er vooral op dat het veertje er niet van tussen gaat. Let ook op de haakrichting van de koppeling. Aan de onderzijde van de koppeling zit een kleine, aangegoten, pin. Deze pin dient om het ontkoppelen met een ontkoppelrail mogelijk te maken.

Voor het monteren van de bodemplaat eerst aanhaken aan de zijde van de koppeling, daarna de bodemplaat aandrukken. Als het goed is komt het schroefgat precies voor gaats. Voor het vastschroeven eerst controleren of de wielcontacten nog goed zitten. Zo niet, loshalen en weer samendrukken.

Tenslotte toont foto 8 de verlichting. In dit geval is het een op het chassis gemonteerde gloeilamp. Nieuwere modellen hebben LED's gemonteerd aan de binnenzijde van de behuizing. De stroomvoorziening kan gaat dan met veercontacten.

Het verwijderen en openen van een bogie van de BR 103
1 Het openen van de behuizing mbv een schroevedraaier
2 De loc zonder behuizing
3 Onderzijde van de loc. Bogie nog steeds gemonteerd
4 De losse bogie in zijn geheel
5 De bogie zónder bodemplaat
6 De bogie gedemonteerd, met losse koppelhaak en schroefje
7 Onderzijde van de loc. Bogie verwijderd
8 voorzijde van de loc met gloeilamp

E-loc (Voorbeeld BR 460 van de SBB art.nr. 88441)

Hier éénzelfde serie foto's, maar dan van de modernere artnr 88441, serie 460 van de Schweizerische Bundesbahnen (SBB).
Het openen van de behuizing en het losmaken van de bogie is identiek aan die van de vorige serie.

De bogie hier heeft de modernere klikverbinding.

Het verwijderen en openen van een bogie van de BR 460 van SBB
1 Model 88441 van BR 460 van de SBB
2 Losse bogie
3 Half geopende bogie
4 De half geopende bogie op de kop. Er naast ligt het bovenste tandwiel. De haak waarmee de bodemplaat op het frame haakt is duidelijk te zien.
5 De bogie zónder bodemplaat. Het tandwiel midden is uit z'n rechts ernaast houder gewipt.
6 voorzijde van de loc met lichtcontacten. De verlichting bestaat uit LED's die in de behuizing zijn gemonteerd