Nederlandse Spoorwegen
 | |
| Land |  Nederland
|
| Opgericht | 1937 |
| Opgeheven | Is nog actief |
| Hoofdkantoor | Utrecht |
| Spoor lengte | 2.809 km |
N.V. Nederlandse Spoorwegen
N.V. Nederlandse Spoorwegen (NS) is een Nederlands spoorwegbedrijf, een voormalig semi-overheidsbedrijf met een nv-status, waarvan alle aandelen nog steeds in handen zijn van de Staat der Nederlanden.De NS maakt gebruik van het Nederlandse spoorwegennet, dat door ProRail wordt beheerd.
Geschiedenis
De geschiedenis van de spoorwegen in Nederland begon in 1837 met de oprichting van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).
De grootste spoorwegmaatschappijen van Nederland waren:
- Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM / HSM) (1837-1937)
- Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) (1845-1890)
- Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) (1860-1934)
- Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) (1863-1937)
- Nederlandse Spoorwegen (NS) (vanaf 1938)
Op 20 september 1839, werd door de HSM de eerste spoorlijn tussen Amsterdam - Haarlem geopend. Deze werd door de in 1837 opgerichtte Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) aangelegd. De eerste treinen werden getrokken door de locomotieven Arend en Snelheid. De lijn werd tussen 1842 en 1847 verlengd via Leiden en Den Haag naar Rotterdam. In 1843 werd de tweede Nederlandse spoorlijn geopend, de Rhijnspoorweg van Amsterdam naar Utrecht, welke in 1845 werd verlengd naar Arnhem. De lijn werd aangelegd door de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS), die in 1855 ook een zijlijn opende van Utrecht naar Rotterdam. In 1853 werd de spoorlijn Aken - Maastricht geopend, de eerste verbinding met Duitsland en tevens eerste internationale spoorlijn van Nederland. In 1854 volgde de lijn Antwerpen – Roosendaal over de Belgische grens. De verlenging van de Rhijnspoorweg naar de Duitse grens werd in 1856 in gebruik genomen. De eerste Nederlandse spoorlijnen werden in breedspoor (1945 mm.) aangelegd. In de periode tot 1866 werden alle breedspoortrajecten omgebouwd tot normaalspoor (1435 mm). In 1860 werd de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) opgericht, deze legde tussen 1863 en 1865 de lijn Utrecht – Amersfoort – Zwolle – Kampen aan. De door de staat aangelegde spoorwegen werden geëxploiteerd door de particuliere Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) die in 1863 werd opgericht. Een aantal staatslijnen werd echter niet geëxploiteerd door de SS, maar door de HSM. In 1869 (Utrecht – 's-Hertogenbosch – Eindhoven) en 1872 (Lage Zwaluwe – Dordrecht) werden de grote rivieren (Waal en Maas) overbrugd en was het spoorwegnet in het Noorden met dat van het Zuiden met elkaar verbonden. Door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) werd de spoorlijn Amsterdam - Zutphen (Oosterspoorweg) deels in 1874, deels in 1876 geopend, en de spoorlijn Hilversum - Lunetten in 1874, als zijtak hiervan. In 1885 verkreeg de NRS een meerderheidsbelang in de NCS. De NRS werd in 1890 overgenomen door de staat, de exploitatie kwam in handen van de SS. De NCS bleef nog als afzonderlijk bedrijf voortbestaan tot 1934, maar ook hiervan werd de exploitatie in 1919 overgenomen door de SS. Op 1 januari 1911 werden gemeenschappelijke tarieven ingevoerd die geldig waren op de HSM, SS, NCS en de NBDS. Verschillende fusies leidden in de eerste helft van de 20e eeuw tot de vorming van een landelijke spoorwegmaatschappij. Er zou echter nooit een echt staatsbedrijf komen, er bleef altijd sprake van particuliere exploitatie.
op 1 januari 1938 werd de N.V. Nederlandsche Spoorwegen opgericht, waarvan de aandelen volledig in handen kwamen van de Nederlandse staat. De meeste bestaande spoorlijnen werden, uitgezonderd enkele grenstrajecten en lokaallijnen, vanaf 1938 geëxploiteerd door de N.V. Nederlandse Spoorwegen. Dit bleef zo tot de reorganisatie van 1995. In 1995 werden de Nederlandse Spoorwegen gereorganiseerd en werd het opgesplitst in:
- Prorail - Beheer en onderhoud van de infrastructuur
- NS Reizigers - reizigersvervoer
- NS Cargo - goederenvervoer
Het goederenvervoer van NS werd ondergebracht in NS Cargo, dat later fuseerde met onder meer de goederentak van de Duitse spoorwegen tot Railion, dat inmiddels DB Schenker Rail heet. De eerste concurrent in het goederenvervoer was in 1998 ACTS Nederland BV, later zouden vele anderen volgen.
Naamgeving/Indeling groospoormaterieel
Voor een overzicht van afkortingen van Nederlands spoorwegmaterieel zie: Overzicht Grootspoor Materieel Nederland.
Bronnen:[1]
Verwijzingen
Intern
Extern
Bronnen, Referenties en/of Voetnoten |