Königlich Sächsische Staatseisenbahnen (K.Sächs.Sts.E.B.)

Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen (K.Sächs.Sts.E.B.)
Land	: Duitsland
Opgericht	1869
Opgeheven	1918
Hoofdkantoor	Dresden
Spoor lengte	3370 km

Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen (K.Sächs.Sts.E.B.)

De Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen was de spoorwegonderneming die de spoorwegen in het Koninkrijk Saksen exploiteerde in de periode van 1869 tot 1918. Vanaf 1918 tot de overname door de Deutsche Reichsbahn in 1920, droeg ze de naam Saksische Staatsspoorwegen, omdat het Koninkrijk inmiddels uiteen was gevallen.

Geschiedenis

Na de bouw van de privé gefinancieerde spoorlijn tussen Leipzig en Dresden in 1839, besloot ook het Saksische parlement tot de aanleg van spoorwegen. Er werd al vroeg erkend dat spoorlijnen naar Beieren, Bohemen en Silezië nodig waren en dat er een noord-zuid route door het koninkrijk moest lopen. De financiering van de projecten was in handen van privaat gefinancierde spoorwegcomités. De staat voelde zich echter genoodzaakt om de juiste politieke en juridische beslissingen te nemen. Op 14 januari 1841 werd een contract gesloten met het Koninkrijk Beieren en het hertogdom Saksen-Altenburg voor de aanleg van een spoorlijn van Leipzig naar Hof. Op 22 juni 1841 werd de Saksisch-Beierse spoorwegmaatschappij opgericht en op 19 september 1842 werd de spoorlijn tussen Leipzig en Altenburg geopend. Omdat de bouwkosten van de Leipzig-Hof spoorlijn uit het geplande budget liep, moest de staat ingrijpen, ze nam de Sächsisch-Bayerische Eisenbahngesellschaft over en voltooide vervolgens de bouw van de spoorlijn die eigendom werd van de staat en op 1 april 1847 gereed kwam.

De administratie werd uitgevoerd door de nieuwe Koninklijke Directie van de Saksisch-Beierse Staatsspoorwegen in Leipzig. Verordeningen werden vastgesteld door het parlement van de deelstaat. Het bestuur kreeg dus passende bevoegdheden en was rechtstreeks ondergeschikt aan een ministerie. De loonlijst van ambtenaren werd goedgekeurd door de Landtag en de spoorwegtarieven werden door het bestuur goedgekeurd. Naast de financiering van de spoorwegbouw, met name de Göltzschtal- en de Elstertal-brug, moesten er overeenkomsten met Saksen-Altenburg en Beieren worden gesloten over de eigendom en de exploitatievoorwaarden. Op 15 juli 1851 werd de route naar Hof (Saale) voltooid.

Omdat er voor de aanleg van de Saksisch-Boheemse spoorlijn van Dresden naar Bodenbach geen aanvaardbaar privé-bedrijf was gevonden, nam de staat zelf deze taak over. Met de opening van het traject Dresden-Pirna op 1 augustus 1848 had Saksen zijn tweede staatsspoorweg, waarvoor de Koninklijke Directie voor Bouw en Exploitatie van de Saksisch-Boheemse Staatsspoorweg in Dresden werd opgericht.

Op 24 juli 1843 werd een contract getekend met het Koninkrijk Pruisen voor de aanleg van een spoorlijn van Dresden via Bautzen naar de Pruisische steden Görlitz en Bunzlau. Dit maakte het mogelijk om de belangrijke verbinding met Wroclaw tot stand te brengen.

Op 1 september 1847, aangevuld met overheidssteun, realiseerde de particuliere onderneming de "Saksische-Silezische spoorwegen", een 102 km lang traject van Dresden naar Görlitz. Op 31 januari 1851 werd dit bedrijf eigendom van de staat. Tegelijkertijd werd het beheer van de particuliere Löbau-Zittauer Eisenbahn-Gesellschaft overgenomen. Door de twee routes uit Dresden samen te voegen onder één lijn, werden kosten bespaard. Hierbij werd de "Königliche Direction der Sächsisch-Böhmischen und Sächsisch-Schlesischen Staatseisenbahnen in Dresden" gevormd die op 14 december 1852 werd hernoemd in "Königliche Staatseisenbahn-Direction zu Dresden".

Op 1 oktober 1853 werd het "Königliche Direktion der Chemnitzer-Riesaer Staatseisenbahn" opgericht. Het had de taak om de aanleg van de spoorlijn Riesa-Chemnitz te voltooien en de exploitatie uit te voeren. Dit was noodzakelijk geworden nadat het particuliere bedrijf, gepromoot door de Chemnitzer-Riesaer Staatseisenbahn, failliet was gegaan vanwege kostbare technische constructies tussen Waldheim en Döbeln.

In tegenstelling tot Pruisen is een spoorwegwet nooit aangenomen in Saksen. Dit betekende dat elk spoorwegproject moest worden beslist in het parlement. Ondanks de negatieve ervaringen uit het verleden, werden de komende tien jaar steeds meer staatsspoorwegen gebouwd. Het bouwen ervan was vooral problematisch vanwege de geografische moeilijkheden. Met name de verdere aanleg van de route tussen Chemnitz en Riesa en de route van Freiberg naar Tharandt waren technisch veeleisend en dienovereenkomstig duur.

Op 15 november 1858 werd de route van Chemnitz naar Zwickau voltooid. Er was dus een verbinding van Riesa naar de Saksisch-Beierse spoorlijn over de reeds in 1845 tot stand gekomen verbinding met Zwickau. Als gevolg hiervan werd het directoraat van Chemnitz ontbonden en overgedragen aan de directie van het directoraat Leipzig. Deze werd "Königliche Direktion der westlichen Staatseisenbahn" genoemd. Tegelijkertijd heeft het directoraat Dresden de naam "Königliche Direktion der ostlichen Staatseisenbahn" gekregen.

Vanaf 1862 hadden de staatsspoorwegen een spoorwegennet van 525 km spoorlijn. Naast de spoorweg Leipzig-Dresden waren er nog steeds particuliere kolenbanen in de Saksische steenkoolgebieden Zwickau en Döhlen en de Zittau-Reichenberger-spoorweg. Laatstgenoemde was echter ook eind van dat jaar in staatseigendom.

Tot 1865 werden verbindingen gemaakt van Leipzig naar Corbetha en Bitterfeld en daarmee naar Magdeburg en Berlijn, en tevens aansluiting met de Voigtländische Staatseisenbahn (Herlasgrün-Eger).

De Duitse oorlog van 1866 tussen Pruisen en Oostenrijk veroorzaakte een opsplitsing in de spoorwegoperaties. Aangezien Saksen aan de kant van de Oostenrijkers stond, werden de locomotieven naar Hof, Eger en Boedapest in veiligheid gebracht door de komst van Pruisische troepen. Als onderdeel van de oorlog werden het Ostrau-viaduct en de Riesa Elbe-brug verwoest. In het daaruit voortvloeiende vredesverdrag kreeg Pruisen de faciliteiten van de Silezische spoorweg en het Görlitzer Bahnhof op zijn grondgebied. Zelfs een Pruisische route van Leipzig naar Zeitz moest worden toegelaten.

In de volgende jaren werd het spoorwegen netwerk verder uitgebreid. Zo ook naar het hogere Ertsgebergte, na 1858 Schwarzenberg / Erzgeb. In 1866 werd de verbinding, naar Annaberg en 1872 naar Weipert geraliseerd. De belangrijkste reden was de invoer van bruinkool uit het Noord-Boheemse bekken. Ten slotte werd in 1869 de kloof tussen Flöha en Freiberg geopend, zodat de twee spoorwegennetwerken met elkaar verbonden waren,

Op 1 juli 1869 werden daarom de directoraten Leipzig en Dresden ontbonden en in het nieuwe "Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen" - afgekort "K.Sächs.Sts.E.B."- samengevoegd in Dresden.

Algemeen directeur van de Saksische Staatsspoorwegen was o.a. Otto von Tschirschky en Bögendorff, de schoonvader van de latere generaal Paul von der Planitz.

Verdere ontwikkelingen

De jaren na de oprichting van het Rijk in 1871 werden ook in Saksen een groot aantal particuliere spoorwegconstructieprojecten gestart. Maar in de meeste gevallen moest de staat hulp bieden om de geplande routes te voltooien en voort te zetten. Daarnaast waren er andere eigen bouwmaatregelen om het spoorwegennetwerk uit te breiden. Met de spoorwegconstructie was het mogelijk om de onderontwikkelde gebieden te promoten en bijvoorbeeld zich tw vestigen in de dorpen van het Erzgebirge en de industriële ondernemingen van Lausitz. Op 1 juli 1876 nam de staat de spoorweg Leipzig-Dresden over en verhoogde daarmee het spoorwegennetwerk met 337,5 km aan spoorlijn. Als gevolg hiervan werden bijna alle particuliere spoorwegmaatschappijen overgenomen in Saksen, om voorbereid te zijn op een beoogd Reichsspoorproject onder Pruisisch leiderschap.

Omdat de aanleg en exploitatie van de spoorwegen niet altijd door de inkomsten werd gedekt, ging men op zoek naar vereenvoudigingen. Al in 1865 had de Vereniging van Duitse Spoorwegadministraties principes voor secundaire spoorwegen opgesteld. Deze werden in 1878 geïmplementeerd met de spoorwegvoorschriften voor Duitse spoorwegen van ondergeschikt belang in juridische principes. De bouw van de trajecten werd met deze faciliteiten vergemakkelijkt. Hierdoor werden 26 routes met 453 km aan spoorlijn onmiddellijk geëxploiteerd als secundaire lijnen en in 1879 ging met de Leipzig buitenstedelijke lijn Plagwitz-Lindenau-Gaschwitz de eerste nieuw gebouwde secundaire spoorlijn in bedrijf.

Omdat de secundaire spoorlijnen niet altijd de gewenste besparingen opleverden, begonnen ze in 1881 met de bouw van de eerste smalspoorbanen. Op 17 oktober 1881 werd het stuk tussen Wilkau en Kirchberg geopend. In 1920 bereikten de Saksische smalspoorwegen een lengte van 519,88 km.

De belangrijkste stationsgebouwen waren van 1891 tot 1901 het gebouw van het hoofdstation van Dresden en het voltooide centraal station van Leipzig in 1915. Beide constructiemaatregelen gingen gepaard met grootschalige aanpassingen van de spoorwegsystemen in de steden.

Met de troonsafstand in november 1918 van koning Friedrich August III. en de transformatie van het koninkrijk in een vrije staat werd het "Koninklijke" geschrapt en werd de spoorwegadministratie in Saksen omgedoopt tot "Saksische Staatsspoorwegen", afgekort "Saksisch. Sts. E.B.". De Saksische Staatsspoorwegen droegen in 1920 3370 kilometer aan spoorlijn over aan de Deutsche Reichsbahn.

Spoorwegen netwerk van de Saksische Staatsspoorwegen

Het spoorwegennetwerk van de Königlich Sächsische Staatseisenbahnen omvatte enerzijds de noord-zuidverbindingen van Leipzig via Plauen naar Hof, van Riesa naar Chemnitz en van Elsterwerda naar Dresden en Schöna, evenals de oost-westverbindingen van Plauen via Chemnitz naar Dresden, van Leipzig naar Dresden en van Dresden naar Görlitz. In het geïndustrialiseerde Ertsgebergte ontwikkelde men verschillende zijlijnen langs de rivierlopen. In sommige plaatsen overschreden deze trajecten het Erzgebirgskamm en maakten verbindingen met het Boheemse spoorwegennetwerk.

Naamgeving/Indeling groospoormaterieel

Voor een overzicht van afkortingen van Duits spoorwegmaterieel zie: Overzicht Grootspoor Materieel Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen.

Bronnen:wikipedia

Verwijzingen

Extern

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten

Grootspoor rijdend materieel Königlich Sächsische Staatseisenbahnen (K.Sächs.Sts.E.B.) Stoomlocomotieven: I - I V (BR 55.60) - II - IIa - IIb - III (BR 34.76) - IIIa - IIIb (BR 34.77-78)-(BR 52.70) - IIIb V (BR 34.79) - V (BR 53.82) - Va - V V (BR 53.6-7) - VI - VIa - VIb - VIb V (BR 34.80) - VII (BR 98.71) - VIII 1 - VIII 2 (BR 13.70) - VIII V1 (BR 13.15/13.71) - VIII V2 (BR 36.9-10) - IX V/IX HV(BR 56.5-6) - X H1 (BR 14.3) - X V (BR 14.2) - XI V/XI H/XI HV (BR 57.0-2) - XII H (BR 17.6) - XII HV (BR 17.7) - XII H1 (BR 17.8) - XII H2 (BR 38.2-3) - XIII H (Pr. G 12) - XVIII H (BR 18.0) - XX HV (BR 19.0) Tender-Stoomlocomotieven: I T - I TV (BR 98.0) - IIb T - IIIb T (BR 98.72) - IV T (BR 71.3) - V T (BR 89.2/89.82) - VII TS (BR 98.70) - VII TOV - VII T - H VIIIb T - XI HT (BR 94.19-21) - XIV HT (BR 75.5) - XV HTV (BR 79) - XVI T - XVI TV - M I TV Smalspoor locomotieven: I K - II K (oud) - II K (nieuw) - III K - IV K - V K - VI K - Hg VII TK Vuurloze loc: I F Treinstellen: Hz 0 - S 1 - E 1 - Dai 1 - DET 1-2 Treinstellen/E-locs smalspoor: I ME - I MET

Spoorwegmaatschappijen Duitse Keizerrijk Baden (Bad.StB.) - Beieren (K.Bay.Sts.B.) - Elzas-Lotharingen - Hessen en Pruisen/Hessen (K.P.u.G.H.StE.) - Mecklenburg (M.F.F.E.) - Oldenburg (G.O.E.) Pruisen (K.P.St.E.) - Saksen (K.Sächs.Sts.E.B.) - Württemberg (K.W.St.E.)