Königlich Preußische Staatseisenbahnen (K.P.St.E.)

Königlich Preußische Staatseisenbahnen“ (K.P.St.E.)

Land	: Duitsland
Opgericht	1879
Opgeheven	1920
Hoofdkantoor	Berlijn
Spoor lengte	37.500 km

Königlich Preußische Staatseisenbahnen (K.P.St.E.)

De Pruisische Staatsspoorwegen (Preußische Staatseisenbahnen) was in de periode van 1847 tot 1920 een aanduiding voor de verzameling staatsspoorwegbedrijven van het koninkrijk Pruisen. Er was geen onafhankelijke spoorwegadministratie, maar de individuele spoorwegmaatschappijen stonden elk onder toezicht van het ministerie van Handel en Industrie, dat vanaf 1878 ondergeschikt was aan het ministerie van Openbare Werken.

Geschiedenis

De eerste Pruisische spoorwegen, begon in 1838 met de spoorweg Berlijn-Potsdam welke werd gebouwd en geexploitreerd door particuliere ondernemingen. Vanaf 1850 ging de staat de aanleg en exploitatie van spoorwegen in Pruisen financiëren. In de periode 1880 - 1888 vond de overname van diverse prive spoorlijnen door de staat plaats. De officiële naam van de staatsspoorwegen was aanvankelijk "Königlich Preußische Staatseisenbahnen" (afgekort: K.P.St.E.). In 1897 veranderde deze door samenvoeging met de Großherzoglich Hessische Staatseisenbahn in de "Königlich Preußische und Großherzoglich Hessische Staatseisenbahn“ (K.P.u.G.H.St.E.). Deze naam werd gehanteerd tot einde van de 1e wereldoorlog, waarmee ook het koninkrijk kwam te vervallen. De naam werd aangepast in Preußisch-Hessische Eisenbahngemeinschaft, gevolgd door Preußische Staatsbahn“ (P.St.B.). De laatste werd gehanteerd tot 1 april 1920, waarna de Länderbahnen opgenomen werden in de Duitse staatsspoorwegen onder de naam Deutsche Reichseisenbahnen.

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog had het netwerk van Pruisische Staatsspoorwegen een totale lengte van bijna 37.500 kilometer. Vaak wordt de benaming van Königlich Preußische Eisenbahn-Verwaltung (afgekort KPEV) gebruikt, die echter nooit organisatorisch onder een dergelijke naam heeft bestaan. Voertuigen van de Pruisische spoorwegen welke zijn opgenomen in de collectie van diverse musea, kregen tijdens de restauratie vaak ook emblemen met de afkorting "K.P.E.V." Daarnaast worden in de modelspoor door veel fabrikanten locomotieven en wagens uitgebracht met een embleem en de afkorting KPEV. De correctheid hiervan is sterk te betwijfelen, echter vreemd genoeg reden er destijds in Pruisen wel rijtuigen rond met wapenschildjes, die de afkorting KPEV droegen.

Trajecten K.P.St.E.

Het netwerk van de Pruisische spoorwegen was vooral in oost-west richting georiënteerd. Centrum van het netwerk was de Pruisische hoofdstad Berlijn. Vanuit verschillende Berlijnse kopstations vertrokken treinen naar alle delen van het rijk. In 1877 werden de verschillende spoorlijnen rond Berlijn middels een ringspoorlijn met elkaar verbonden en in 1882 werd de Berlijnse Stadtbahn gebouwd, dwars door Berlijn heen.

De belangrijkste spoorlijnen voor het langs afstandsverkeer waren:

de Preußische Ostbahn naar de Russische grens
de Lehrter Bahn naar Lehrte bij Hannover, hiervandaan kon het Ruhrgebied worden bereikt
de spoorlijn naar de kolengebieden in Silezië
de spoorlijn naar Hamburg

De spoorwegen van de Pruisische staat hadden in de laatste fase vóór de Eerste Wereldoorlog grotendeels een oost-west oriëntatie met het centrum van Berlijn. De geleidelijk aangelegde of aangekochte grote langeafstandsspoorlijnen gingen hier stervormig vanaf afzonderlijke kopstations (beginnend in het zuiden, tegen de klok in):

de spoorlijn Berlijn-Potsdam van station Potsdam met voortzetting naar Magdeburg
Berlijn-Anhalt-Bahn en Berlijn-Dresden-Bahn vanaf Anhalter Bahnhof
de Berlijn-Görlitzer spoorlijn vanaf Görlitzer Bahnhof
de spoorlijn Berlijn-Frankfurt vanaf het station van Frankfurt (later station Schlesischer, heden Berlijn Ostbf) naar Frankfurt (am Oder) met voortzetting in het kolengebied van Boven-Silezië
de Pruisische oostelijke spoorlijn welke vanaf 1852 van het voormalige Ooststation, later van het Silesische station naar Eydtkuhnen aan de Russische grens strekte
de Berlijn-Szczecin-spoorweg van het Szczecin-treinstation (later Nordbahnhof) naar Szczecin doorgaand tot naar Gdansk,
de Berlijn-Lehrter-trein vanaf station Lehrter (tegenwoordig Berlijn Hbf) naar Lehrte met voortzetting naar Hannover en het Ruhrgebied
de Berlijn-Hamburg-Bahn vanaf Hamburger Bahnhof, vanaf oktober 1884 van Lehrter Station naar Hamburg met voortzetting naar Kiel via de Hamburg-Altonaer Verbindungsbahn en de Altona-Kieler Eisenbahn.

Vanaf 1878 werd het netwerk van de Berlijnse stadsspoorweg (het latere sneltramspoor Berlijn) gebouwd, welke tot 1882 zijn eigen directie, de "Königliche Direktion der Berliner Stadteisenbahn" had.

Westelijke noord-zuidas

Na de overname van de Hannoverse en Nassauer Staatsspoorwegen en de Altona-Kieler spoorlijn in 1866, evenals de Keulen-Mindener, de Bergisch-Märkische en Rheinische Eisenbahn gesellschaft, had de Pruisische staatsspoorwegen daarmee ook een westelijke spoorwegen netwerk, welke van noorden en de Oostzee tot de Rijn uitstrekte. De noordelijke eindpunten waren Kiel, Emden en Bremen. In het zuiden liepen de tracés tot aan Bingerbrück, Wetzlar, Trier en Kassel.

Gebieden met hoge verkeersconcentratie waren het gebied tussen Keulen en Dortmund, evenals het stroomgebied van Frankfurt, Berlijn en Silezië.

Een overzicht van door de staat gefinancierde spoorwegen en routes:

Berlin Citytunnel Stuttgart, negen kilometer van de Hamburger Bahnhof in Berlijn tot Potsdam (heden de Potsdamer Platz), werd geopend in 1851
Pruisische Ostbahn, het hoofdtraject Berlijn - Eydtkuhnen een traject van 740 km, werd in 1867 voltooid. Zo'n 500 kilometer verderop aftakkingen met nieuw verworven sporen met een lengte van 2.210 km
Königlich-Westfälische Eisenbahn-Gesellschaft, met de spoorlijn Hamm ? Warburg van 126 kilometer, werd voltooid in 1853
Saarbrücker Eisenbahn, 36 kilometer tussen Bexbach en Saarbrücken met de Franse grens, geopend op 16 november 1852
Neue Berliner Verbindungsbahn, later Berliner Ringbahn met een totaal van 37,5 kilometer aan spoor, waarvan het eerste gedeelte geopend werd in 1871
Militär-Eisenbahn Marienfelde – Zossen – Jüterbog, een traject van 70 km, afstand Berlin ? Zossen werd voltooid op 15 oktober 1875
"Kanonenbahn", een totaal van 513 kilometer verbindingslijnen tussen Berlijn en Metz geopend in de periode 1873-1879
Berliner Nordbahn, 223 kilometer aan spoorlijn van Berlijn naar Stralsund, geopend in 1876, overname van de onvoltooide gebouw in 1875
Daadetalbahn geopend in 1885
Oberwesterwaldbahn geopend in 1885
Hamm-Osterfelder Bahn geopend in 1905

Opgekochte en overgenomen trajecten

Niederschlesisch-Märkische Eisenbahn-Gesellschaft (1852)
Münster-Hammer Eisenbahn-Gesellschaft (1855)
Herzoglich Braunschweigische Staatseisenbahn, na overgang in een particuliere spoorwegmaatschappij (1870)
Magdeburg-Halberstädter Eisenbahngesellschaft inclusief de ervoor aangesloten Magdeburg-Köthen-Halle-Leipziger Eisenbahn Gesellschaft en latere deelname aan de helft van het Leipziger Hauptbahnhof (1879)
Rheinische Eisenbahn-Gesellschaft (1880)
Homburger Eisenbahn-Gesellschaft (1880)
Berlin-Stettiner Eisenbahn (1880)
Berlin-Potsdam-Magdeburger Eisenbahn (1880)
Bergisch-Märkische Eisenbahn-Gesellschaft (1882)
Anhaltische Leopoldsbahn (1882)
Berlin-Görlitzer Eisenbahn-Gesellschaft (1882)
Berlin-Anhaltische Eisenbahn-Gesellschaft (1886)
Thüringische Eisenbahn-Gesellschaft (1886)
Altona-Kieler Eisenbahn-Gesellschaft (1886)
Berlin-Hamburger Bahn (1884)
Berlin-Dresdener Eisenbahn-Gesellschaft (1887)
Aachen-Jülicher Eisenbahn (1887)
Hessische Ludwigs-Eisenbahn-Gesellschaft (1897)
Glückstadt-Elmshorner Eisenbahngesellschaft (1890)
Werra-Eisenbahn-Gesellschaft (1895)
Dortmund-Gronau-Enscheder Eisenbahn-Gesellschaft (1903)
Kronberger Bahn (1914)

Overname eigendom van staatsspoorwegen van andere landen na de oorlog van 1866

Bebraer Bahn (Kurhessische Staatsbahn) (1866)
Königlich Hannöversche Staatseisenbahnen (1866)
Nassauische Staatsbahn (1866)
Main-Neckar-Eisenbahn (1866)
Main-Weser-Bahn (1866)
Frankfurt-Offenbacher Eisenbahn (1866)

In het jaar 1895 bestond de Pruisische Staatsspoorwegen zo'n 26.483 km aan eigen spoorlijnen en oder staatsbestuur vallende private spoorwegen en was nog 2207 km aan spoorlijn gepland of in aanbouw.

Vanaf 1 augustus 1897 werd een samenvoeging met de staatsspoorwegen van het hertogdom Hessen tot stand gebracht waaruit de "Vereinigte Preußische und Hessische Staatseisenbahnen" ontstond welke administratief onder de naam Königlich Preußische und Großherzoglich Hessische Eisenbahndirektion Mainz werd opgericht.

Naamgeving/Indeling grootspoormaterieel

Voor een overzicht van afkortingen van Duits spoorwegmaterieel zie: Overzicht Grootspoor Materieel Königlich Preußische Staatseisenbahnen.

Bronnen:wikipedia^[1]

Wapens/Schilden Pruissische Spoorwegen
K.P.u.G.H.St.E.
KPEV

Verwijzingen

Intern

Overzicht Grootspoor Materieel Königlich Preußische Staatseisenbahnen

Extern

^{Bronnen, Referenties en/of Voetnoten}

^{↑ Bron:https://de.m.wikipedia.org/wiki/Preußische_Staatseisenbahnen}

Grootspoor rijdend materieel Königlich Preußische Staatseisenbahnen (K.P.St.E.)

Stoomlocomotieven:	G 1 - G 2 - G 3 ^{(BR 53.70–71)} - G 4¹ ^{(BR 53.76)} - G 4² ^{(BR 53.0)} - G 4³ ^{(BR 53.3)} - G 5¹ ^{(BR 54.0)} - G 5² ^{(BR 54.2-3)} - G 5³ ^{(BR 54.6)} - G 5⁴ ^{(BR 54.8-10)} - G 5⁵ ^{(BR 54.10, 54.12)} - G 7¹ ^{(BR 55.0–6)} - G 7² ^{(BR 55.7–14, 55.57)} - G 7³ ^{(BR 56.0)} - G 8 - G 8¹ ^{(BR 55)} - G 8² ^{(BR 56.20–29)} - G 8³ ^{(BR 56.1)} - G 9^Mallet - G 9^{(BR 55.23-24)} - G 10 - G 12 ^{(BR 58.10-21)} - G 12¹ ^{(BR 58.0)} - P 0 - P 1 - P 2 - P 3 - P 3¹ - P 3² - P 4¹ - P 4² - P 6 - P 7 - P 8 ^{(BR 38)} - Pruisische P 10 ^{(BR 39)} - S 1 - S 2 - S 3 - S 4 - S 5.¹ - S 5.² ^{(BR 13.6-8)} - S 6 - S 7 - S 8 - S 9 - S 9 ^{(Altona 561 en 562)} - S 10^{(BR 17.0–1)} - S 10¹ ^{(BR 17.10–11/BR17.11-12)} - S 10² ^{(BR 17.2)}- S 11 - T 0 - T 1 - T 2 - T 3 - T 4 - T 4¹ - T 4² - T 4³ - T 5 - T 6 - T 7 - T 8 - T 9 - T 9¹ - T 9² - T 9³ - T 10 - T 11 - T 12 - T 13^{Bauart Hagans} - T 13 - T 13¹ - T 14^{(experimenteel)} - T 14 - T 14.1 - T 15 - T 16^{(experimenteel)} - T 16 - T 16¹ - T 18 - T 20
Elektrische locomotieven (15 kV, 16,7 Hz):	ES 1-3 - ES 4 - ES 5 - ES 6 - ES 9-ES 19 - ES 51-ES 57 - EP 202-EP 208 - EP 209/210-EP 211/212 - EP 213-EP 219 - EP 235 - EP 236-EP 246 - EP 247-EP 252 - EG 501 - EG 502-EG 505 - EG 506 - EG 507-EG 508 - EG 509/510 - EG 511-EG 537 - EG 538–EG 549 - EG 551/552-EG 569/570 - EG 571-EG 579 - EG 581-EG 594 - EG 701-EG 725
Elektrische locomotieven (3 kV, 25 Hz):	EV 1/2 - EV 3/4 - EV 5 - EV 5^II - EV 6
Treinstellen (Stoom):	DT 1 - DT 2 - DT 3
Treinstellen (Elektrisch):	2481/2482 - 2051/2052 - 501–530 Berlin - 531–532 Berlin - 551/552 Altona + 669/670 Altona - 671/672 Altona + 719/720 Altona - ET 831-ET 842 - ET 1001-ET 1004
Treinstellen (Accu):	AT 1 - AT 2 - AT 3 - AT 7
Treinstellen (Benzine/Diesel):	VT 1 ^{(VT 151)} - VT 2 ^{(VT 152–161 / VT 1–20)} - VT 21 - VT 101-VT 103

Spoorwegmaatschappijen Duitse Keizerrijk

Baden (Bad.StB.) - Beieren (K.Bay.Sts.B.) - Elzas-Lotharingen - Hessen en Pruisen/Hessen (K.P.u.G.H.StE.) - Mecklenburg (M.F.F.E.) - Oldenburg (G.O.E.) Pruisen (K.P.St.E.) - Saksen (K.Sächs.Sts.E.B.) - Württemberg (K.W.St.E.)

[1] Bron:https://de.m.wikipedia.org/wiki/Preußische_Staatseisenbahnen

[1]